Güneş sisteminde başıboş dolaşan çok sayıda gök taşı var. Bu gök taşlarının bazıları gelecekte bir gün Dünya’ya çarpabilir ve büyük yıkımlara sebep olabilir.
Uzay
Dr. Mahir E. Ocak
16/07/2022 - 09:00
Süpernova Patlamasından Sağ Çıkan Yıldız
Süpernova patlaması sonucunda yok olmamış bir beyaz cüce keşfedildi.
2012 yılında NGC 1309 Gök Adası’nda bir süpernova patlaması gözlemlenmişti. Kayıtlara 2012Z olarak geçen patlamadan önce de NHC 1309 Gök Adası bilimsel çalışmalara konu olmuş, Hubble Uzay Teleskobu tarafından gök adanın çok sayıda fotoğrafı çekilmişti. Bu sayede patlamadan hemen sonra geçmişte kaydedilmiş bu fotoğraflar incelenerek hangi yıldızın patladığı kolaylıkla tespit edildi. Böylece süpernova patlaması geçiren bir beyaz cüce ilk kez hem patlama öncesinde hem de patlama sonrasında gözlemlenmiş oldu.
Yakın zamanlarda çekilmiş Hubble fotoğraflarını inceleyen araştırmacılar ilginç bir durumla karşılaştılar: Süpernova patlamaları, yıldızların ömürlerinin sonunda gerçekleşen yok edici patlamalar olarak bilinir. Ancak yeni Hubble fotoğrafları 2012Z patlamasının gerçekleştiği yıldızın yok olmadığını hatta daha da parlaklaştığını gösteriyor.
Beyaz cüce türü yıldızlarda gerçekleşen süpernova türleri tip-Ia olarak adlandırılır. Bu tür patlamaların nasıl gerçekleştiğinin tam olarak anlaşıldığı söylenemez. Ancak yaygın olarak kabul gören kuramlara göre süreç özetle şöyle ilerler: İkili yıldız sistemindeki bir beyaz cüce, sistemdeki eşinden madde yakalayarak zamanla kütlesini artırır. Beyaz cücenin kütlesi kritik bir eşiğe ulaştığı zaman çekirdeğinde nükleer tepkimeler başlar ve şiddetli bir patlama meydana gelir. Geçmişte patlamanın gerçekleştiği kritik kütlenin yaklaşık olarak Güneş’in kütlesinin 1,4 katı olduğu düşünülüyordu. Ancak son birkaç yılda daha düşük kütleli beyaz cücelerde de süpernova patlamaları gözlemlendi.
2012Z patlaması tip-Ia süpernova patlamalarının değişik bir alt türü. Tip-Iax olarak adlandırılan bu patlamalar sıradan tip-Ia patlamaları kadar güçlü olmuyor ve çok daha yavaş gerçekleşiyor. Geçmişte tip-Iax patlamalarının “başarısız tip-Ia süpernova patlamaları” olduğu düşünülüyordu. Bu patlamalardan sağ çıkan bir beyaz cücenin keşfedilmesi de bu hipotezi doğruluyor.
Patlamadan sağ çıkan yıldızın parlaklığının artması patlama nedeniyle şişmesine bağlanıyor. Beyaz cücelerin kütlesi azaldıkça hacmi artar. 2012Z’den arta kalan yıldızın da, yeniden kararlı bir yapı kazandığında, patlama öncesine göre daha küçük kütleli ve daha büyük olması bekleniyor.
Yapılan keşifle ilgili detaylı bilgiye Dr. Curtis McCully ve arkadaşlarının The Astrophysical Journal’da yayımladıkları makaleden ulaşabilirsiniz.
Bilim Genç web sitesinde yayınlanan yazı, haber, video, fotoğraf, çizim ve animasyonların her türlü hakkı TÜBİTAK’a aittir. İzin alınmadan, kaynak gösterilerek dahi olsa alıntı yapılamaz, kopyalanamaz ve başka yerde yayınlanamaz.
Uzay
 |
 2023’te uzaya gönderilmesi planlanan Türk uzay yolcusunun eğitim ve uzaya yolculuk süreçleri konusunda Axiom Space Şirketi ile Fransa’da gerçekleştirilen Uluslararası Uzay Kongresi’nde iş birliği anlaşması imzalandı. |
