Tasarımcı ve Mühendis Hayvanlar

İnsanların en temel ihtiyaçlarından biri barınmadır. Çünkü zorlayıcı çevre koşullarından ve tehlikeli canlılardan korunmak için güvenli bir yuvaya ihtiyaç duyarız. Geçmişte insanlar ağaç ve taş gibi doğal malzemeleri kullanarak barınaklar yapıyordu. Zaman geçtikçe barınma ihtiyacını karşılamanın ötesinde işlevlere sahip yapılar inşa edilmeye başlandı. Köprüler, devasa kubbeli ibadethaneler, barajlar, gökdelenler, stadyumlar tasarım ve mühendislik bilgilerinin birleştirilmesi sayesinde yapılabildi.

İnsanlar dışında başka canlılar da belirli ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yapılar inşa ediyor. Kuş yuvaları, örümcek ağları ve arı kovanı bu yapılardan bazıları. Bu yazıda size tasarım ve mühendislik alanında “uzman” bazı hayvanları tanıtmaya çalışacağız.

Çok Katlı Kuş Yuvaları

Kuş yuvaları hayvanların inşa ettiği yapılar arasında en aşina olduklarımızdan biri. Kuşlar yumurtalarını koruyabilecekleri ve yavruları büyütebilecekleri güvenli bir alan sağlamak için yuva yaparlar.

Güney Afrika’da yaşayan bir dokumacı kuş türü olan Philetairus socius çok sayıda bireyin birlikte yaşadığı yuvalar inşa eder. Tek bir yuvada 100’den fazla kuş çifti yaşayabilir. Afrika’daki dokumacı kuşlar yuvalarını kuru ot gibi ince malzemelerden yaparken, yuvanın üstü çalı dalları gibi daha kalın ve sert malzemelerle örtülür. 7,5 metre yüksekliğinde ve 3,5 metre genişliğinde olabilen yuvalar farklı bölümlerden oluşabilir. Her bölümde kuş çiftlerinin tüneyebileceği çok sayıda odacık vardır.

Yuvaların başka bir ilginç özelliği yuvanın içine girilen açıklıkların altta ya da yanda olmasıdır. Bu sayede kuşlar için tehlike oluşturan canlıların yuvaya girmesi zorlaşır. Afrika’daki dokumacı kuşlar yuvalarını birlikte inşa eder ve sadece üreme döneminde değil yıl boyunca kullanırlar. Isı yalıtımı sağlayan bu yuvalar soğuk kış gecelerinde ve çok sıcak yaz günlerinde kuşları zorlayıcı hava koşullarından korur. Afrika’daki dokumacı kuşların yuvalarının bazıları 100 yıldan fazla süre kullanılabilir.

Ağaçtan Yapılmış Baraj

Kunduzlar, mühendislik ve mimarlık becerileri açısından hayvanlar dünyasının en tanınmış üyelerinden biridir. Yarı sucul bir hayvan olan kunduzlar zamanlarının bir bölümünü suda geçirir. Çoğunlukla göl, gölet ve akarsu kenarlarında yaşarlar. Kunduzlar insanlara benzer şekilde çeşitli ihtiyaçlarını karşılamak için çevrelerini değiştirebilir.

Kunduzlar ağaç kabukları ve bitkilerle beslenir. Keskin ön dişleri sayesinde ağaçların kabuklarını soyabilir ve küçük ağaçları kesebilirler. Su kaynaklarının üzerine baraj, kanal ve barınak inşa edebilirler. Kunduzlar baraj inşa ederken ağaç kütüklerini, dalları, çalıları, çamur ve taşları kullanır. Ağaç gövdeleri barajın temelini oluşturur. Daha sonra dallar ve çalılar birbirinin içine geçmiş şekilde yerleştirilir. Çamur ve kuru otlar ile baraj duvarlarının dışı kaplanır.

Kunduzlar yuvalarını yaptıkları barajın içine inşa eder. Yuva su seviyesinin üzerinde olmasına rağmen girişi su altındadır. Böylece kendileri için tehlike oluşturan hayvanlardan korunabilirler. Kunduzların barajın içine açtıkları tüneller yuva ile çıkış arasındaki bağlantıyı sağlar. Suyun derinliği ve akış hızı çok önemlidir. Kunduzlar derinliği bir metrenin altında olan sularda baraj inşa eder. Daha derin sularda ise suyun dibine temas etmeyen yuvalar yaparlar.

Güneş Enerjili Havalandırma Sistemine Sahip Termit Gökdelenleri

Beyaz karınca olarak da isimlendirilen termitler, arılar ve karıncalar gibi toplu halde yaşayan ve aralarında iş bölümü olan canlılardır. Bazı termit türleri yuvalarını tamamen toprağın altında yaparken bazılarının yaptığı yuvaların bir bölümü toprağın üstüne doğru yükselir. Bazı termit türleri ise nemli ve kuru ağaçların içinde yuva yapar. Termitler yuvaların yapımında, tükürük gibi salgılarıyla karıştırdıkları kil ve organik maddeleri kullanır.

Termitler çok küçük canlılar olmalarına rağmen (boyları genellikle 0,5-1,5 milimetre arasındadır) toprağın üstündeki bölümü birkaç metre yüksekliğinde olan yuvalar inşa edebilir. Bu şekilde yuva yapan termitler genellikle Afrika’da yaşar. Yuvanın toprağın üstündeki kısmı koni biçimindedir. Yapının dış kısmı çok basit görünse de tünel ağları ve galeri şeklinde boşluklar bulunan iç kısım hayli karmaşıktır.

Termit yuvalarında havadaki nemin, sıcaklığın ve karbondioksit seviyesinin kontrol edilmesini sağlayan doğal bir havalandırma sistemi vardır. Bu sistemde yuvanın dış kısmına temas eden güneş ışınları içeride sıcaklık farklarının oluşmasına neden olur. Yuvanın içindeki hava sıcaklık farkı nedeniyle hareket eder. Yuvanın dış malzemesinin gözenekli yapıda olması ve bazı yuvalarda dışarıya doğru açılan tüneller bulunması sayesinde havadaki gazlar dışarıdan içeriye ve içeriden dışarıya doğru geçebilir.

• Blersch, D. M., Kangas, P. C., “Signatures of self-assembly in size distributions of wood members in dam structures of Castor canadensis”, Global Ecology and Conservation, Cilt 2, s. 204-213, 2014.
• Sujada, N., Sungthong, R., Lumyong, S., "Termite Nests as an Abundant Source of Cultivable Actinobacteria for Biotechnological Purposes", Microbes and Environments, Cilt 29, Sayı 2, s. 211-219, 2014.
• https://www.esf.edu/efb/turner/termitePages/termiteStruct.html
• Ocko, S. A. ve ark.,“Solar-powered ventilation of African termite mounds”, Journal of Experimental Biology, Cilt 220, s. 3260-3269, 2017.