Telefon: Kim, Ne Zaman İcat Etti?

Nikodash/iStock

Bu sesli yayına Bilim Genç Spotify, Google Podcasts, Apple Podcasts ve YouTube kanalları üzerinden de ulaşabilirsiniz.

Gün içinde gerek arkadaşlarımızla gerekse ailemizle sürekli iletişim hâlindeyiz. Aynı mekândaysak insanlarla yüz yüze iletişim kuruyor, aramızda mesafeler olduğundaysa çoğu zaman cep telefonlarını kullanıyoruz. Bu minik cihazlar hayatımızda o kadar yer edindi ki artık cep telefonumuzun şarjı bittiğinde neredeyse dehşete düşüyoruz. Dijital çağda büyüyen bizler için telefonun olmadığı bir dünyayı hayal etmek çok zor. Peki bu noktaya nasıl gelindi? İlk telefonu kim icat etti? Sonrasında cep telefonları nasıl ortaya çıktı? Gelin şimdi geçmişin çağrısına “Alo!” diyelim ve telefonla ilgili tarihî bir yolculuğa çıkalım.

İnsanlar tarih boyunca birbirleriyle iletişim kurabilmek için farklı araçlar kullandı. Ancak çok uzaktaki kişilerle sağlıklı bir şekilde iletişim kurmak için geliştirilen ilk elektrikli telekomünikasyon sistemi telgraftı. 1800’lü yılların başında icat edilen ve temel olarak bilginin iletken teller üzerinden gönderilmesini sağlayan telgraf, telefonun icadına da zemin hazırladı. 

DEA/MUST/Getty Images

19. yüzyılda kullanılan bir telgraf makinesi

Telefon Ne Zaman İcat Edildi? Mucidi Kim?

Telgrafın icadından sonra birçok girişimci bu sistemi geliştirmek için çalışmalar yapmaya başladı. Bu kişilerden biri de Alexander Graham Bell’di. Bell, asistanı Thomas Watson ile birlikte sesi iletken teller üzerinden karşı tarafa göndererek konuşmayı sağlayacak bir düzenek geliştirmek için denemeler yapıyordu. 14 Şubat 1876’da bir patent başvurusu yapan Bell, telefon yapım ve satış hakkını elde ettikten bir süre sonra çalışan bir telefon yapmayı başardı. Bell ilk telefon görüşmesini bitişikteki odada bulunan asistanına, “Bay Watson, buraya gelin. Sizinle görüşmek istiyorum.” diyerek gerçekleştirdi. Böylece telefonun mucidi Alexander Graham Bell oldu.

Science & Society Picture Library/Getty Images

Alexander Graham Bell’in geliştirdiği telefon

Telefonu icat etmek isteyen tek kişi Alexander Graham Bell değildi. Aslında Bell’den beş yıl önce telefona çok benzeyen bir cihazın patentini alan Antonio Meucci patent haklarının yenilenmesi için ödenmesi gereken ücreti karşılayamayınca patent hakkını kaybetmişti. Diğer taraftan Elisha Gray de benzer bir düzenek geliştirmiş ve Bell ile aynı tarihte bir patent başvurusu yapmıştı. Ancak Bell’in yardımcısı Watson’ın patent ofisine iki saat önce gelmesi nedeniyle Elisha Gray patenti alamamıştı. Telefonun icadından sonra Meucci ve Gray gibi birçok girişimci telefonu ilk önce kendisinin icat ettiğini iddia ederek dava açsa da Bell açılan davaların hepsini kazandı. 

Telefonun icadından kısa süre sonra telefon santralleri kurularak aynı hat üzerinde birden fazla telefonun birbirine bağlanması sağlandı. 1889 yılında ankesörlü telefonlar, 1963 yılında ise ilk tuşlu telefonlar kullanılmaya başlandı.

 

Sataporn Sakda/iStock

Telefon Nasıl Çalışır? 

Telefonun ahizesi ses dalgalarını elektrik sinyaline dönüştürür. Bu sinyal bir elektrik dalgasıyla karıştırılarak telefon hattı üzerinden alıcı telefona gönderilir. Burada orijinal sinyal, elektrik dalgasından ayrılır ve güçlendirilir. Sonrasında kulaklığa gönderilir ve tekrar sese dönüştürülür. 

Cep Telefonunun Mucidi Kim?

Cep telefonunun mucidi Martin Cooper'dır.

Martin Cooper Kimdir? İlk Cep Telefonu Ne Zaman İcat Edildi?

ABD'li mühendis Martin Cooper 1973 yılında Motorola şirketinde çalıştığı sırada cep telefonunu icat etti ve böylece kablosuz iletişim mümkün hâle geldi. 23 santimetre uzunluğa ve 1 kilo 100 gram kütleye sahip olan Motorola DynaTac isimli ilk cep telefonu, tam dolu şarj ile yalnızca 35 dakika kullanılabiliyordu. Telefonu şarj etmek içinse 10 saat gerekiyordu. 

Bloomberg/Getty Images

Solda prototip olarak üretilen Motorola DynaTac, sağda ise satışa sunulan Motorola DynaTac 8000X model cep telefonu görülüyor.

Modeline göre değişmekle birlikte bugün boyutları kredi kartından daha küçük olabilen cep telefonları dakikalar içinde şarj edilebilirken tam şarjla saatlerce kullanılabiliyor. Başlangıçta ekranları olmadığı için yalnızca sesli görüşme için kullanılan cep telefonlarına teknolojinin ilerlemesiyle birlikte birçok işlev eklendi. Günümüzde dokunmatik ekranlara sahip akıllı cep telefonlarıyla görüntülü konuşma yapabiliyor, mesaj ve e-posta gönderebiliyor, yüksek çözünürlüklü fotoğraf ve video çekebiliyor, internete girebiliyor, müzik dinleyebiliyor, film izleyebiliyor ve oyun oynayabiliyoruz. Hatta GPS özelliği sayesinde cep telefonumuzu bazen bir harita olarak kullanıyor bazen de uygulamalar aracılığıyla sağlık durumumuzu takip edebiliyoruz. Tüm bu saydıklarımızı sırasıyla hizmete giren ve 1G, 2G, 3G, 4G olarak adlandırılan mobil iletişim sistemleri sayesinde gerçekleştirebiliyoruz. 5G teknolojisine yönelik çalışmalarsa devam ediyor.

grinvalds/iStock

Cep Telefonu Nasıl Çalışır?

Sabit telefonlarda sinyaller teller üzerinden iletilirken cep telefonları sinyalleri iletmek için radyo dalgalarını, baz istasyonlarını ve uyduları kullanır. Cep telefonlarında kullanıcının telefon hizmetinden faydalanmasını sağlayan ve kimlik bilgilerini barındıran mikroçipler (SIM kart) bulunur. Telefonun çalışması için gereken enerji ise şarj edilebilir lityum iyon pillerden sağlanır. İlk cep telefonlarında sinyalleri daha iyi yakalamak için haricî antenler kullanılırken günümüzdeki cep telefonlarında dâhilî antenler bulunuyor.

Bugün aynı anda birçok işlevi yerine getirebilen ve diğer elektronik cihazlarla entegre şekilde çalışabilen farklı boyutlarda ve özelliklerde cep telefonları kullanılıyor. Peki siz 5G teknolojisi ile birlikte gelecekte cep telefonlarının başka hangi özelliklere sahip olacağını düşünüyorsunuz?

pictafolio/iStock

Kaynaklar:

• Ellyard, D., Kim Neyi Ne Zaman İcat Etti, Çev.: U. Mutlu, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, 2017.
• Ferris, J. ve ark.,Dünyayı Değiştiren Fikirler, Çev.: Z. Arık Tozar, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, 2017.
• Stoyles, P., Pentland, P., A’dan Z’ye İcatlar ve Mucitleri, Çev.: T. Parlak, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, 2019.
• Turner, T., Mills, A., Gifford, C., Tarih Yazan 100 İcat Dünyamızı Şekillendiren Parlak Buluşlar, Çev.: F. C. Dansuk, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, 2019.
• https://www.britannica.com/biography/Martin-Cooper
• https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/5g-mobil-iletisim-sistemlerinde-kokten-degisim
• https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/telgraf-cihazi-yapalim