Yeni Doğan Bir Gezegenin İlk Detaylı Görüntüsü

ESO/Boccaletti ve ark. 

Avrupa Güney Gözlemevi’ndeki (ESO) Çok Büyük Teleskop (VLT), Dünya’dan 520 ışık yılı uzaklıktaki AB Aurigae yıldızının etrafında yeni doğmakta olan bir gezegen görüntüledi. Gezegenin yıldıza uzaklığı yaklaşık olarak Neptün ile Güneş arasındaki mesafe kadar.

Güneş Sistemi’nin dışındaki gezegenler ötegezegen olarak isimlendirilir. Bugüne kadar 4000’den fazla ötegezegen keşfedildi. Ancak ötegezegenler ve bu gezegenlerin nasıl oluştukları ile ilgili bilgimiz hâlâ son derece sınırlı. Sonuçları Astronomy & Astrophysics’te yayımlanan araştırma bu konuda önemli bilgiler sağlayabilir.

Çok Büyük Teleskop ile gerçekleştirilen gözlemlerde AB Aurigae yıldızının etrafında dönmenin etkisiyle disk şeklini alan yoğun toz ve gaz bulutunda sarmal şekilde yapılar görülüyor. Gözlenen bu yapılar belki de yeni oluşan bir gezegen için doğrudan elde edilmiş ilk gözlemsel kanıt olabilir.

Gezegenler genç yıldızların oluşumundan arta kalan toz ve gaz bulutlarının içinde doğar. Bu kümeleşme gezegen oluşumunu başlatır. Sarmal kollar toz ve gaz bulutu içinde uygun bölgelerde maddenin kümeleşmesini sağlar. Araştırmacılar fotoğrafta AB Aurigae yıldızının etrafındaki parlak sarı renkte görünen bölgenin toz ve gaz bulutundaki maddenin kümeleştiği, yeni doğan bir gezegenin oluşum bölgesini gösterdiğini düşünüyor.

ESO/Digitized Sky Survey 2

AB Aurigae yıldızı Arabacı Takımyıldızı’nda yer alıyor ve kütlesi Güneş’inkinin 2,5 katı kadar.

AB Aurigae yıldızının etrafında Çok Büyük Teleskop ile görüntülenen gezegenin oluşum süreci daha önce ALMA teleskopları ile de gözlenmişti. ALMA teleskopları yıldızın etrafında dönmenin etkisiyle disk şeklini alan toz ve gaz bulutunun iç kısımlarında, yıldıza yakın bölgede bulunduğu düşünülen ve gazdan oluşan iki sarmal kol tespit etti.

ESO’daki Paranal Gözlemevi’nde yer alan ve ötegezegen gözleminde kullanılan SPHERE cihazı AB Aurigae sisteminin şu ana kadarki en detaylı görüntülerini elde etti. Görüntülerde yıldızı çevreleyen disk içindeki küçük toz taneciklerinden gelen sönük ışınlar ile yıldıza yakın bölgelerden gelen ışınlar görülüyor. İki spiral kolun yakınlaştığı bölgelerde oluşan bükülmelerin gezegen oluşumunu gösterdiği düşünülüyor.

Yakın zamanda ESO’nun 39 metre çapındaki Aşırı Büyük Teleskobu (ELT) ile SPHERE cihazının birlikte kullanılmasıyla diğer ötegezegen sistemleri de detaylı olarak görüntülenebilecek.

Kaynaklar:

• Boccaletti, A. ve ark., “Possible evidence of ongoing planet formation in AB Aurigae: A showcase of the SPHERE/ALMA synergy”, Astronomy & Astrophysics, Cilt 637, 2020.
• https://www.eso.org/public/news/eso2008/?lang