Ekim Ayının Gök Olayları

Mars, 6 Ekim’de yörünge hareketi sırasında Dünya’ya en yakın konuma geliyor. Kızıl Gezegen, 14 Ekim’de ise karşı konumda. Bu konumdayken Güneş, Dünya ve Mars yaklaşık olarak aynı doğrultu üzerindedir ve Dünya, Güneş ile Mars’ın arasında bulunur. Mars, karşı konumda olduğu dönemde Dünya’ya da yakın olduğu için, daha büyük ve parlak görünür. Her iki gezegenin Güneş etrafındaki yörüngelerini tamamlama süresi birbirinden farklı olduğundan Mars ile Dünya arasındaki mesafe, dolayısıyla da Mars’ın görünür büyüklüğü ve parlaklığı yıl içinde değişir.

6 Ekim’de Dünya ile Mars’ın birbirine en yakın olduğu konumda aralarındaki mesafe 0,41 astronomi birimi yani yaklaşık 62 milyon kilometre.
Mars ekim ayının başında Güneş’in batışından yaklaşık bir saat sonra doğu ufkundan doğuyor. Kızıl Gezegen ay boyunca bütün gece gökyüzünde. Mars’ı 3 Ekim’de Güneş’in doğuşundan önce Ay’ın çok yakınında bulabilirsiniz.

Jüpiter ve Satürn ekim ayında da gökyüzünde bir arada. Güneş sisteminin iki gaz devi ayın ilerleyen günlerinde birbirine yaklaşmaya devam ediyor. Jüpiter ve Satürn ekim ayında Güneş’in batışından sonra batı ufkunun üzerinde görülebilir. Ayın ilerleyen günlerinde daha erken batmaya başlayan Jüpiter ve Satürn’ün gökyüzünde görülebileceği süre kısalıyor. Jüpiter ve Satürn’ü gökyüzünde çaydanlığa benzeyen şekliyle tanıyabileceğiniz Yay Takımyıldızı’nda bulabilirsiniz.
22 Ekim’de Jüpiter, Satürn ve Ay güneybatı ufkunun üzerinde bir arada görülebilir

Güneş’e en yakın gezegen olan Merkür ekim ayının başında Güneş’in batışından sonra kısa süre görülebilir. Ancak ufkun üzerinde çok yükselmediğinden fark edilmesi hayli zor. Merkür, 25 Ekim’de Güneş ile Dünya’nın arasından geçiyor. Bu süreçte birkaç hafta boyunca Merkür görülemiyor.

Venüs ekim ayında Güneş’ten yaklaşık üç saat önce doğu ufkunun üzerinden doğuyor. Venüs, 3 Ekim’de Aslan Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı Regulus ile birbirine değecek kadar yakın. 14 Ekim’de ise hilal şeklindeki Ay ve Venüs doğu ufkunun üzerinde bir arada görülebilir.

Ekim ayında biri 1 Ekim’de, diğeri 31 Ekim’de olmak üzere iki dolunay gerçekleşiyor. Aynı ay içinde iki dolunay gerçekleşmesi durumunda ikinci dolunay “mavi ay” olarak isimlendiriliyor.

Geçmişte insanlar hasat zamanı Ay’ın dolunay evresinde olduğu günlerde, Ay’ın aydınlığı sayesinde daha geç saatlere kadar çalışabiliyordu. Bu nedenle sonbahar ekinoksuna en yakın dolunay “hasat ayı” olarak isimlendiriliyor. Normalde Ay her gün bir önceki günden yaklaşık 50 dakika geç doğar. Ancak hasat ayı sonbahar ekinoksuna yakın zamanda gerçekleştiği için bu dönemde birkaç gün boyunca gökyüzünde yaklaşık olarak aynı saatlerde ortaya çıkar.

2 Ekim-7 Kasım tarihleri arasında etkinliğini devam ettiren Avcı gök taşı yağmuru, 20-21 Ekim’de en yüksek etkinliğe ulaşıyor. Bu gecede göktaşlarının gökyüzünde ortaya çıktığı noktayı yani saçılma noktasını Avcı Takımyıldızı’nda bulabilirsiniz. Saçılma noktası gece yarısından yaklaşık bir buçuk saat önce kuzeydoğu-doğu ufkunun üzerinden doğuyor ve Güneş doğmadan önce gökyüzünde en yüksek noktaya ulaşıyor. Göktaşı yağmurunun en yüksek etkinliğe ulaştığı tarihte saatte maksimum 20 göktaşı görebilirsiniz. Avcı göktaşı yağmurunun kaynağı 1P/Halley Kuyruklu Yıldızı.

Kaynaklar:

• 2020 Gök Olayları Yıllığı, TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi
• https://eclipse.gsfc.nasa.gov/SKYCAL/SKYCAL.html
• https://mars.nasa.gov/all-about-mars/night-sky/opposition/
• https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/marsfact.html
• https://www.esa.int/ESA_Multimedia/Images/2011/03/Comet_Halley_s_nucleus_as_seen_by_Giotto
• https://www.imo.net/resources/calendar/