Bozuk Paraları İlk Kim Tasarlamıştır?
Isaac Newton’un tüm zamanların en iyi bilim insanlarından biri olduğu herkes tarafından bilinir ancak İngiltere Kraliyet Darphanesi’nde yaklaşık 30 yıl yöneticilik yaptığı pek bilinmez.
On yedinci yüzyılın sonlarında İngiltere’nin gümüş paralarla ilgili büyük bir sorunu vardı. O zamanlarda para “basma” işlemi, değerli madenden dökülmüş bir levhadan çekiç darbeleriyle belirli ağırlıkta parçalar koparmaktan ibaretti. Dolayısıyla bütün madeni paralar birbirinin aynı değildi. Bu durumdan faydalanmaya çalışan zamanın kalpazanları, gümüş paraların kenarlarını tıraşlayıp dikkat çekmeden hem paranın değerini azaltmış hem de toplamda önemli miktarda değerli maden elde etmiş oluyordu. O dönemde Avrupa’da gümüş talep gören pahalı bir madendi ve bu yöntemle gümüş “çıkarmak” kârlı bir işti.
Newton, 1696 yılında darphanenin başına geçirildi. Emri üzerine artık tüm paralar daire şeklinde basılacak ve kenarlarında harfler ya da oyuntular bulunacaktı. 1698 yılına gelindiğinde, hükümetin emri ile piyasadaki tüm madeni paralar toplatılmış ve Newton’un tasarladığı gibi yeniden basılmıştı. Artık para basma makinelerinden çıkan yusyuvarlak ve kenarları tırtıklı madeni paralardan küçücük bir parçayı bile sıyırıp almak dikkatlerden kaçmayacak ve sorunlu paralar geçersiz sayılacaktı. Newton’un tasarımı, para tıraşlama ya da kırpma işi ile uğraşan dolandırıcıların sonu oldu.
Madeni paralar günümüzde bile aynı yöntemle basılmaya devam ediyor. Hem Newton’un başlattığı yöntemin uygulamada ortaya çıkan başka pratik sonuçları da var: Kenarları ve yüzleri farklı biçimlerde oyulmuş paralar görme engellilerin paraları ayırt etmesini kolaylaştırıyor.
