Hayatımızı kolaylaştıran ve evde en çok kullandığımız aletlerden birisi olan elektrikli süpürgenin nasıl çalıştığını çoğumuz merak etmeyiz. Bizim için önemli olan fişini prize takıp düğmesine bastığımızda çalışması ve evimizi temizlemesidir.

Bu etkinliğimizde elektrik motorunun çalışma ilkesi, gaz basıncı ve gazların akışkanlık özelliklerinden yararlanarak elektrikli süpürge işlevi gören bir düzenek tasarlayacağız.

Nelere İhtiyacımız Var?

• 2 adet 6 cm x 3 cm boyutlarında maket karton
• 2 adet 7 cm x 3 cm boyutlarında maket karton
• 2 adet 7 cm x 7 cm boyutlarında maket karton
• Kesilebilecek yumuşaklıkta plastik malzeme
• 2 adet PET şişe kapağı
• 1 adet DC motor
• 1 adet pil yatağı (ikili)
• 2 adet 1,5 V’luk pil
• 1 adet devre anahtarı
• 20 cm uzunluğunda iletken tel
• 1 adet 250 ml’lik PET şişe
• 1 adet pano raptiyesi
• 2 adet hareketli göz
• Silikon tabancası ve silikon
• Makas
• Maket bıçağı
• Pergel
• Kalem

Uyarı:

Ne Yapıyoruz?

1- Pergel, kalem ve makas kullanarak plastik malzemeden 3 cm çapında bir daire ve 1,5 cm x 1 cm boyutlarında dört parça keselim. 1,5 cm x 1 cm’lik parçaların uç kısımlarını görseldeki gibi makas ile kesip pervanemizi hazırlayalım.

2- 1,5 cm x 1 cm boyutlarındaki plastik parçaları silikon ile daire şeklindeki plastiğe sabitleyelim.

3- 7 cm x 7 cm boyutlarındaki maket kartonun orta kısmını, içinden DC motorun geçebileceği şekilde maket bıçağı ile keselim.

4- DC motoru maket kartonun kestiğimiz bölümüne yerleştirelim ve silikon ile sabitleyelim. Pervanenin orta kısmına bir delik açalım ve pervaneyi silikon ile DC motora sabitleyelim.

5- 6 cm x 3 cm ve 7 cm x 7 cm boyutlarındaki maket kartonların orta kısımlarına maket bıçağı ile 1,5 cm çapında birer delik açalım.

6- Delik açtığımız maket kartonlar ile 6 cm x 3 cm ve 7 cm x 3 cm (iki adet) boyutlarındaki diğer maket kartonları silikon ile birbirine yapıştırarak bir kutu oluşturalım.

7- DC motoru ve pervanenin bulunduğu maket kartonu kutunun üst kısmına yerleştirelim (bu arada pervanenin kutu içinde serbestçe döndüğünden emin olalım) ve silikon ile sabitleyelim.

8- PET şişe kapaklarının merkezlerinde görseldeki gibi makas ile delikler açalım.

9- PET şişe kapaklarını kutudaki deliklere silikon ile sabitleyelim.

10- Pil yatağı ve devre anahtarını görseldeki gibi kutuya silikon ile sabitleyelim ve iletken tellerle bağlantıları yapalım.

11- PET şişede, 2 cm x 1 cm boyutlarındaki bir alanda görseldeki gibi pano raptiyesi ile delikler açalım.

12- Pil yatağına pilleri, PET şişeyi de kutudaki kapağa takalım.

13- Artık düzeneğimiz çalışmaya hazır.

Ne Oldu?

Devre anahtarını kapalı konuma getirdiğimizde pilde depolanan kimyasal enerji elektrik enerjisine dönüşür. Elektrik enerjisi iletken teller ile DC motora iletildiğinde, motor elektrik enerjisini kinetik enerjiye dönüştürerek pervanenin hızla dönmesini sağlar. Pervanenin dönmesi ile PET şişenin dışındaki hava şişeye doğru itilir ve şişenin içindeki basınç düşer. Basınç farkından dolayı oluşan emme kuvveti sayesinde çöpler havayla birlikte hareket eder ve PET şişedeki havanın çıkış noktasına kadar ulaşarak burada depolanır. Böylece çevrede bulunan çöpler temizlenmiş olur.

Kaynaklar:

• Komisyon, 6. Sınıf Fen ve Teknoloji Ders Kitabı, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınevi, Ankara, 2011.
• Komisyon, 7. Sınıf Fen ve Teknoloji Ders Kitabı, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınevi, Ankara, 2012.
• Komisyon, 8. Sınıf Fen ve Teknoloji Ders Kitabı, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınevi, Ankara, 2012.