Doç. Dr. Ayşenur Büyükgöze Kavas ile Kariyer Seçimi Üzerine Söyleşi

Kariyer seçimi hayatımızı doğrudan etkileyen çok önemli bir konu. Peki, kendimiz için hangi mesleğin doğru olduğuna nasıl karar verebiliriz? Kariyer seçimi sırasında karşılaşabileceğimiz zorluklar neler? Bu sorulara cevap bulmak için kariyer psikolojik danışmanlığı alanında araştırmalar yürüten Doç. Dr. Ayşenur Büyükgöze Kavas ile bir söyleşi gerçekleştirdik. Doç. Dr. Ayşenur Büyükgöze Kavas kariyer uyumu, kariyer karar verme öz-yeterliği ve kariyer kararsızlığı çalışmaları dolayısıyla 2019 TÜBİTAK Teşvik Ödülü’ne layık görüldü.

TÜBİTAK Bilim Genç: Sizi tanıyabilir miyiz?

Doç. Dr. Ayşenur Büyükgöze Kavas: 1981 yılında Samsun’da doğdum. İlkokul, ortaokul ve liseyi Samsun’da okudum. Üniversite öğrenimimi ise Hacettepe Üniversitesi Psikolojik Danışma ve Rehberlik (PDR) Bölümünde tamamladım. Doktora derecemi Orta Doğu Teknik Üniversitesinde PDR programından aldım. 2012 yılından bu yana Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölümünde çalışıyorum.

TÜBİTAK Bilim Genç: Bu alanı seçmeye nasıl karar verdiniz?

Doç. Dr. Ayşenur Büyükgöze Kavas: Psikolojik danışma ve rehberlik bölümünü seçmemin en önemli nedeni, insanlarla birebir çalışmayı sevmem ve insan davranışlarına olan ilgimdi. Kariyer psikolojik danışmanlığı alanını ise lisans eğitimim sırasında aldığım mesleki rehberlik dersi sayesinde tanıdım. İnsanların meslek seçimini nasıl yaptığı, bu süreçte nelerin etkili olduğu, eğitim hayatından iş hayatına nasıl başarılı bir şekilde geçilebileceği gibi konular ilgimi çekti ve lisansüstü eğitimimde kariyer kararsızlığı üzerine çalışmaya karar verdim.

TÜBİTAK Bilim Genç: Kariyer psikolojik danışmanları ne yapar?

Doç. Dr. Ayşenur Büyükgöze Kavas: Kariyer psikolojik danışmanı, kariyer seçimi aşamasındaki ya da iş hayatına devam eden gençlere kariyer seçimi, iş arama, meslek değiştirme gibi stres yaratan sorunlar ile daha etkili bir biçimde başa çıkmaları için psikolojik destek sağlar.

Benim çalışma alanım ise gençlerin kariyer seçiminde yaşadıkları kararsızlıklar, iş arama becerilerini nasıl geliştirebilecekleri, eğitim hayatından iş hayatına geçişte yaşayabilecekleri sorunlar, işe uyum sağlama, iş değiştirme ve işten ayrılma süreçlerinin nasıl yönetilmesi gerektiği konularını kapsıyor.

TÜBİTAK Bilim Genç: Doğru kariyer seçimini nasıl yapabiliriz? Doğru kariyer seçimi için kendimize hangi soruları sormalıyız?

Doç. Dr. Ayşenur Büyükgöze Kavas: Doğru kariyer seçimi yapabilmek için öncelikle kendimizi tanımamız gerekiyor. En basit hâliyle “Neleri yapmaktan hoşlanıyorum?”, “Nelerde iyiyim?”, “Bir mesleği benim için değerli kılan özellikler neler?” sorularını kendimize sorarak ilgimize, yeteneklerimize ve bir mesleği yapmanın bizim için neden önemli olduğuna ilişkin ipuçları elde edebiliriz. Kendimizi yeterince tanıdığımızı düşünüyorsak sıra alternatifleri belirlemeye geliyor. “Ne gibi seçeneklerim var?”, “Bu seçeneklerin artıları ve eksileri neler?”, “Bundan 10 yıl sonrasını düşündüğümde seçtiğim meslek beni mutlu eder mi?” sorularını kendimize sorup genel bir fikir edinebiliriz.

TÜBİTAK Bilim Genç: Kariyerimiz hayatımızı ne ölçüde etkiliyor?

Doç. Dr. Ayşenur Büyükgöze Kavas: Bir insan hayatı boyunca ortalama 67.000 saatini çalışarak geçiriyor. Yani kariyerimiz hayatımızın önemli bir bölümünü kapsıyor. Dolayısıyla meslek seçimimiz ve kariyer planımız bu süreyi hangi işi yaparak geçireceğimizi belirliyor.

Kariyerimiz aynı zamanda psikolojik ve fiziksel durumumuzu, çalışma yaşamında başarılı olup olamayacağımızı, vaktimizi çoğunlukla nerede geçireceğimizi, kimlerle daha çok etkileşim hâlinde olacağımızı, sosyal çevremizi, değer yargılarımızı, dünya görüşümüzü, günlük yaşam tarzımızı ve alışkanlıklarımızı da büyük ölçüde etkiliyor.

TÜBİTAK Bilim Genç: Kariyer kararsızlığı nedir?

Doç. Dr. Ayşenur Büyükgöze Kavas: Kariyer kararsızlığı kariyer seçimi konusunda gençlerin yaşadığı yoğun belirsizlik duygusudur. Herkesin kararsızlığının nedenleri farklı olabilir. Örneğin bir genç seçeneklerinin çokluğu nedeniyle kararsızlık yaşarken, bir diğeri kendini tanımadığı için hangi mesleği seçmenin kendisi adına doğru olacağını bilemediğinden böyle bir kararsızlık hissedebilir.

TÜBİTAK Bilim Genç: İş hayatımızda karşılaştığımız zorlukları aşmak için neler yapabiliriz?

Doç. Dr. Ayşenur Büyükgöze Kavas: Öncelikle hangi alanda çalışıyorsak çalışalım iş hayatımızda başarılı olmak için bazı becerilere sahip olmamız gerekiyor. Eleştirel düşünebilme, yeni durumlara uyum sağlayabilme ve esneklik, duygusal zekâ, farklılıklara karşı duyarlılık, liderlik ve karar verme, iş birliği yapabilme ve zaman yönetimi bu becerilerin en önemlileri.

Kariyer hayatımızda zaman zaman zorluklar yaşayabiliriz. Ama asıl önemli olan bizim bu soruna nasıl yaklaştığımızdır. Öncelikle sorunun ne olduğunu net bir şekilde tanımlamalıyız. Daha sonra sorunun kaynağını objektif bir şekilde belirlemeliyiz. Ardından da bu soruna karşı olası çözüm alternatiflerimizin neler olabileceğine odaklanmalıyız.

Çözüm alternatiflerini tek tek artıları ve eksileriyle değerlendirdikten sonra üzerinde karar kıldığımız bir çözümü uygulamaya koyabiliriz. Eğer sorun ortadan kalktıysa bu zorlukla başa çıkabildik demektir. Sonuç alamadıysak ikinci çözüm alternatifini devreye sokabiliriz. Ancak yine de bizi tatmin eden bir çözüme ulaşamadıysak bir kariyer psikolojik danışmanından yardım almak faydalı olacaktır.