Doç. Dr. Murat Yüksel ile Söyleşi

Bilgisayarlar ve internet gün geçtikçe hayatımızda daha çok yer ediniyor. İnternete talep arttıkça erişim hızı da düşüyor. Her ne kadar gelişen teknoloji sürekli internet hızını artırsa da var olan teknolojilerin en yüksek verimi alacak şekilde yönetilmesi de çok önemli. Bu alanda uzman olan Doç. Dr. Murat Yüksel ile bilgisayarlar ve iletişim üzerine kısa bir söyleşi yaptık.

TÜBİTAK Bilim Genç: Kendinizi tanıtır mısınız?

Doç. Dr. Murat Yüksel: Osmaniye’nin Kadirli ilçesinde doğup büyüdüm. Ege Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü`nden 1996 yılında mezun olduktan sonra Rensselaer Politeknik Enstitüsü’nde (RPI) bilgisayar bilimleri konusunda master ve doktora yaptım. Şu anda Reno’daki Nevada Üniversitesi (UNR) Bilgisayar Mühendisliği Bölümü’nde öğretim üyesiyim. 2006 yılında UNR’da çalışmaya başlamadan önce RPI’da Elektrik, Bilgisayar ve Sistem Mühendisliği Bölümü’nde doktora sonrası araştırmacı olarak da çalıştım. Ayrıca 2007 yılında Los Alamos Ulusal Laboratuvarı’nda (LANL) misafir araştırmacı olarak görev yaptım. Sigma Xi’da ve Amerikan Mühendislik Eğitimi Birliği’nde (ASEE) de üye olarak bulundum. Elektrik ve Elektronik Mühendisleri Enstitüsü (IEEE) LANMAN 2008 çalıştayında en iyi makale ödülünü kazandım. Hakemli dergilerde ve konferanslarda 100'den fazla makalem yayınlandı. Halen Elsevier tarafından yayımlanan Computer Networks dergisinde editörlük yapıyorum. IEEE kıdemli üyesi ve Hesaplama Makineleri Derneği (ACM) hayat boyu üyesiyim.

TÜBİTAK Bilim Genç: Sizi bilgisayar mühendisliğine yönelten sebepler neler?

Doç. Dr. Murat Yüksel: Bilgisayar mühendisliğini seçmemdeki en önemli etken, üniversite sınavına hazırlanırken devam ettiğim dershanedeki rehber hocamdı. 1980’li ve 1990’lı yıllarda bilgisayar ve elektronik mühendislikleri Türkiye'de çok aranan ve çok iyi maddi imkânlar sunan mesleklerdi. Ancak gerçekten bilinçli bir şekilde tercih yaptığımı da söyleyemem. Umarım günümüzde liseyi bitiren öğrenciler, mesleklerini daha bilinçli bir şekilde seçiyordur.

TÜBİTAK Bilim Genç: Bugün geriye dönüp baktığınızda bilgisayar mühendisliğini seçtiğiniz için memnun musunuz?

Doç. Dr. Murat Yüksel: Aslında üniversiteye başladıktan sonra okuduğum bölümün ne olduğunun çok da önemli olmadığını fark ettim. Bilgisayar mühendisliği ile ilgili akademik çalışmalara yönelmemi sağlayan, bilinmeyen şeyleri öğrenmeye ve anlamaya istekli olmamdı. Hangi meslek olursa olsun, böyle bir ilgi ve merak olmadan akademik araştırma yaparak tatmin edici bir başarı elde etmek bence mümkün değil.

TÜBİTAK Bilim Genç: Hangi konularda araştırma yapıyorsunuz?

Doç. Dr. Murat Yüksel: Genel olarak ağlı, kablosuz ve bilgisayar sistemleri üzerine araştırma yapıyorum. Son zamanlarda üzerine yoğunlaştığım konular ışıkla kablosuz iletişim, çok yüksek hızlı ağlar, ağ yönetimi, ağ optimizasyonu, ağ mimarisi ve ağ ekonomisi. İsterseniz son yıllarda aktif olarak üzerinde çalıştığım projelerden iki tanesini kısaca anlatayım.

TÜBİTAK Bilim Genç: Tabii, buyurun.

Doç. Dr. Murat Yüksel: Birincisi mobil sistemler için ışıkla kablosuz iletişim. Mobil kablosuz iletişimlerde radyo frekansları kullanılır. Radyo sinyallerinin dalga boyu santimetreler veya metreler ölçeğinde olduğu için mobil sistemlerde kullanılmaya çok uygundur. Bu sinyaller, duvar gibi kalın engellerden kolaylıkla geçebilir. Fakat dalga boyunun büyük olması, radyo sinyallerine bilgi yükleme hızının nispeten düşük olmasına neden olur. Görünür ışığın dalga boyu daha küçük (metrenin milyonda biri ölçeğinde) olduğu için radyo dalgalarına kıyasla çok daha fazla miktarda bilgi aktarımı için kullanılabilir. Fakat, ışık sinyalleri kâğıt gibi ince engelleri bile aşamaz. Bunun için görünür ışık kullanılan cihazlar, çok hassas yön ayarlaması gerektirir. Bu projede ışık yayan diyotlar (LED) ve ışık dedektörleri (PD) yardımıyla mobil sistemlerde görünür ışık kullanarak iletişim kurmaya çalışıyoruz. Küre seklindeki yapıları, LED ve PD’lerle kaplıyor ve veri aktarımını küre üzerindeki LED/PD’ye yönlendiriyoruz. Bu şekildeki iki küre, hareket halindeyken bile iletişim kurabiliyor. Projenin detayları ve prototip örnekleri internet sayfamızda mevcut.

Şu anda bu çalışmadaki küreleri, hem ortamı aydınlatabilen hem de iletişim kurabilen modüller haline getirmeye çalışıyoruz.

TÜBİTAK Bilim Genç: Peki, ikinci projeniz?

Doç. Dr. Murat Yüksel: İkinci projemiz, oyunla canlı ağ yönetimi ve optimizasyonu. İnternetin arka planında, çok yüksek miktarda internet trafiğini 24 saat boyunca taşıyan binlerce servis sağlayıcı (ISP) vardır. İnternete bağlanan herkes ISP şirketlerinden hizmet alır. Ayrıca bu servis sağlayıcıları birbirleriyle de anlaşmalar yapar ve daha fazla müşteri kazanmak için yarışırlar. Bu yarışta bir ISP için en önemli etken, tabii ki müşterilerine sunduğu servisin kalitesi ve güvenilirliğidir. Her ne kadar fiber optik kablolarla yüksek miktarda verinin taşıması mümkün olsa da, on binlerce fiber optik link ve donanım parçalarından oluşan bir ISP ağında bir şeylerin yanlış gitmesi ve bozulması olağandır. Bu bozulmaların müşterilere yansımasını azaltmak için ISP’lerde, 24 saat nöbetçilik yapan ağ yöneticileri çalışır. Bu yöneticilerin en temel görevi bir şeyler yanlış gittiğinde durumu düzeltmek ve müşterilerin aldığı servisin kalitesini yüksek tutmaktır. Bir fiber optik kablo koptuğu zaman çok büyük miktarda veri trafiğinin başka bir kanala yönlendirilmesi gerekir. Bu işlem sırasında yapılan tercihler hatalı olmamalıdır. Çünkü, yeni yolda da zaten çok yüksek miktarda bir trafik olduğu için aşırı yükleme sonucunda bütün ağ çökebilir. Ağ yöneticileri bu sorunları çözebilmek için senelerce eğitim görür ve tabiri caizse ağı avuçlarının içi gibi tanır hale gelirler. Her ne kadar sertifika programları olsa da, bir ISP’nin ağ yöneticileri, eğitimlerini genelde usta-çırak ilişkisi içinde tecrübeli ağ yöneticilerinden alır. Üstelik bu eğitimler seneler boyunca sürebilir.

Hata yapmaya müsait olmayan başka bir meslek de pilotluktur. O nedenle pilotların eğitimi seneler sürse de sabırla yapılır. Pilotlar genellikle gerçek uçakları uçurmadan önce bir uçak emülatoründe (uçuş ortamının canlandırıldığı bir cihaz) denemeler yapar ve eğitim alırlar. Bizim bu projedeki amacımız ağ yöneticileri için bir oyun ortamı hazırlamak ve onların gerçek ağ üzerinde çalışmaya başlamadan önce tecrübe kazanmalarını sağlamak. Projenin detaylarına ve ilk birkaç yayınımıza buradan ulaşabilirsiniz. 

Diğer projelerim hakkındaki detaylı bilgileri de internet sayfamdan edinebilirsiniz.

TÜBİTAK Bilim Genç: Sizi bu konularda araştırma yapmaya yönelten sebepler neler?

Doç. Dr. Murat Yüksel: Bu proje konularına beni yönlendiren en temel etken, bu konularda çözülmesi gereken önemli problemler olması. Tabii ki akademik merakım olmasa bu konularda çalışmazdım. Fakat araştırmacı olarak önemli bir vazifemiz de insanlığa faydalı olacak şeyler yapmak ve insanlığın çözülmesine ihtiyaç duyduğu problemleri çözmek. Bunun dışında disiplinler arası problemler daha çok ilgimi çekiyor. Bu nedenle proje konularım genelde sadece bilgisayar mühendisliği içeren konular değil. Projelerimde ekonomi, matematik, fizik, psikoloji gibi konularda uzman olan araştırmacılarla beraber çalışıyorum ve bundan zevk duyuyorum.

TÜBİTAK Bilim Genç: Yaptığınız araştırmaların uygulama alanları neler?

Doç. Dr. Murat Yüksel: Yaptığım araştırmalar sivil ve askeri pek çok alanda faydalı olabilir. Araştırmalarımın en önemli uygulaması internetin hızını, güvenilirliğini ve sürdürülebilirliğini arttırmaktır. Kablosuz iletişim konusundaki çalışmalarım askeri alanlarda kullanılabilir. Radyo frekansının kullanılamadığı ortamlarda (mesela bir savaş sırasında jammerlar yardımıyla radyo frekanslarının kullanılamaz hale getirildiği durumlarda) ışıkla iletişim konusundaki çalışmalarımız faydalı olabilir.