Dünyanın En Büyük Buz Sahanlığı Küresel Isınmadan Nasıl Etkileniyor?

Leamus/iStock.com

Küresel ısınmanın etkisiyle kutup bölgelerindeki buzulların erimesi, deniz seviyelerinin yükselmesine neden oluyor. Bilim insanları küresel iklim değişikliklerinin özellikle Batı Antarktika’da yıkıcı etkileri olabileceğini düşünüyor. Çünkü Batı Antarktika Buz Örtüsü’nün üzerinde oturduğu ana kara büyük oranda deniz seviyesinin altındadır. Bu nedenle de küresel ısınmaya karşı daha hassastır. İklim bilimciler Batı Antarktika Buz Örtüsü’nün erimesi durumunda küresel ölçekte deniz seviyelerinin 5,3 metre yükseleceğini tahmin ediyor.

Batı Antarktika Buz Örtüsü’nün Siple Coast bölgesindeki Ross Buz Sahanlığı (Büyük Buz Bariyeri) okyanusa doğru sürüklenen buzun önünde bir destek gibi davranarak buz akışını yavaşlatıyor.

VargaJones/iStock.com

Ross Buz Sahanlığı

Günümüzde Antarktika’nın birçok bölgesinde buz örtüsü hızla küçülürken Ross Buz Sahanlığı’nda büyük değişimler görülmüyor. Bu durumun buz sahanlığının altındaki okyanus sularının görece soğuk olmasından kaynaklandığı düşünülüyor.

Rainer Lesniewski / Alamy Stock Vector

Dünyanın en büyük buz sahanlığı olan Ross Buz Sahanlığı’nın kapladığı alan 472.000 km²’dir.

Jeolojik kayıtlar, geçmişte bu bölgedeki buz örtüsünün büyüklüğünde değişimler meydana geldiğini ortaya koyuyor. Veriler Batı Antarktika Buz Örtüsü’nün 8200-4200 yıl önce günümüzdekinden daha küçük bir alan kapladığını, son 1.700 yılda ise genişleyerek bugünkü sınırlarına ulaştığını gösteriyor.

Sonuçları yakın zamanda Nature Communications dergisinde yayımlanan bir araştırmada bilim insanları, bu dönemde Batı Antarktika Buz Örtüsü’ndeki küçülmenin nedenini belirleyebilmek için bilgisayar simülasyonları kullandı. Sonuçlar, okyanus suyu sıcaklıklarında ortaya çıkan değişimlerin bu durumun temel nedeni olabileceğini gösteriyor.

Yüzeydeki okyanus suları, okyanus akıntıları ile buz sahanlığına doğru hareket ederken soğuk havanın etkisiyle donarak deniz buzunu oluşturmaya başlar. Donmaya başlayan suda bulunan çözünmüş hâldeki tuz ise serbest kalarak alttaki suyla karışır ve daha derinlerdeki okyanus suyunun yoğunluğunu artırır. Buzul sahanlığının altındaki soğuk ve yoğun su bir bariyer görevi görerek sıcak okyanus akıntılarının buzulları eritmesini engeller.

Review of Geophysics CC BY 4.0

Bilgisayar simülasyonları, okyanus suyu sıcaklığındaki 0,5 oC gibi küçük bir artışın bile deniz buzu oluşumunu belirgin şekilde yavaşlatabileceğini gösterdi. İklim bilimciler bu durumun buz sahanlıklarının altındaki tuzlu suyun derinlerdeki okyanus suları ile karışarak sıcak okyanus akıntılarına karşı bir bariyer görevi görmesini sağlayan süreci zayıflatmış olabileceğini düşünüyor.

Araştırmada ayrıca Antarktika buzullarının Orta Holosen Devre’de önce küçülüp daha sonra tekrar genişlemesinde yer kabuğunun hareketinin de rolü olduğu belirlendi.

Antarktika’nın buz örtüsündeki değişimleri tetikleyen süreçlerin anlaşılması, gelecekte küresel ısınma etkisiyle deniz seviyelerindeki yükselmenin öngörülmesinde yararlı olabilir.

Kaynaklar:

• Lowry, D. P. ve ark., “Ocean cavity regime shift reversed West Antarctic grounding line retreat in the late Holocene”, Nature Communications, Cilt 15, Makale no: 3176, 2024.
• https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/kutup/ansiklopedi/antarktika-buz-ortusu
• https://www.gns.cri.nz/news/its-not-too-late-to-save-the-west-antarctic-ice-sheet-study-shows/
• https://theconversation.com/west-antarcticas-ice-sheet-was-smaller-thousands-of-years-ago-heres-why-this-matters-today-225670i