Gökyüzünde Bu Ay: Aralık 2023

supacahi kuaiyue / iStock

Aralık 2023'te gökyüzünde tanık olabileceğiniz üç önemli gök olayı:

• 9 Aralık sabahı Venüs, Ay ve Spika’yı bir doğru üzerinde sıralanmış gibi görebilirsiniz.
• 14 Aralık’ta İkizler Gök Taşı Yağmuru’nu izleyebilirsiniz.
• 24 Aralık’ta Ay’ı ve Ülker Açık Yıldız Kümesi’ni bir arada görebilirsiniz.

Aralık 2023’te Gezegenler

Merkür, aralık ayının başında Güneş battıktan sonra güneybatı yönünde ufkun üzerinde ortaya çıkıyor ve yaklaşık bir saat sonra batıyor. Merkür 4 Aralık akşamı en büyük doğu uzanımı konumuna geliyor. Güneş ile aralarındaki açısal mesafe en büyük değerde olduğundan, bu konumda olduğu tarih Merkür gözlemi için en uygun zamandır. Merkür, 14 Aralık akşamı ise hilal şeklindeki Ay ile birbirine yakın görülebilir. Bu tarihte Merkür ve Ay’ı, Yay Takımyıldızı’nda bulabilirsiniz.

Merkür, 22 Aralık’ta yörünge hareketi sırasında Güneş ile Dünya’nın arasından geçiyor. Alt kavuşum olarak isimlendirilen bu konuma yaklaşırken ve bu konumdan ayrılırken Merkür’ü bir süre gökyüzünde göremeyeceğiz.

Venüs’ü, aralık ayında Güneş’in doğuşundan önce doğu yönünde ufkun üzerinde izleyebilirsiniz. Gökyüzündeki en parlak görünen gezegen olan Venüs, Güneş’ten yaklaşık 3,5 saat önce güney-güneydoğu yönünde ufkun üzerinden doğuyor ve şafak vakti Güneş’in aydınlığında kayboluncaya kadar görülebiliyor. 9 Aralık’ta gün doğumundan önce güneydoğu yönünde ufkun üzerine bakarsanız Venüs’ü ve hilal şeklindeki Ay’ı bir arada görebilirsiniz. Venüs ve Ay’ı birleştiren hayali bir doğruyu gökyüzünde güneybatı yönüne doğru takip ederseniz, Başak Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı Spika’yı bulabilirsiniz.

NASA/JPL-Caltech

Mars, karşı konumdayken Mars’ın yüzeyinde görev yapan uzay araçlarından gelen sinyaller Dünya’ya ulaşamaz.

Mars, Güneş etrafındaki yörüngesinde hareket ederken 18 Kasım’da Dünya’ya göre Güneş’in arkasından geçti. Karşı konum olarak isimlendirilen bu konuma yaklaşırken ve bu konumdan ayrılırken Mars ile Güneş arasındaki açısal mesafe çok küçük olduğundan, Kızıl Gezegen, Güneş’in parlaklığı nedeniyle birkaç hafta boyunca görülemiyor.

Jüpiter aralık ayında neredeyse bütün gece gökyüzünde. Güneş sisteminin en büyük gezegeni, Güneş’in batışından sonra doğu-güneydoğu yönünde ufkun üzerinde görülebiliyor. Jüpiter’in parlaklığı ayın ilerleyen günlerinde azalıyor.

22 Aralık akşamı, Jüpiter ve dolunay evresine yaklaşan Ay’ı birbirine çok yakın görebilirsiniz.

Satürn, aralık ayında akşam olduktan sonra gökyüzünde görebileceğiniz gezegenlerden biri. Güneş’in batışından sonra güney yönünde ufkun üzerinde görülebilen Satürn gece yarısından yaklaşık bir saat önce güneybatı-batı yönünde ufuktan batıyor. Satürn aralık ayında Kova Takımyıldızı’nda. 17 Aralık akşamı güneybatı yönünde ufkun üzerine bakarak Satürn’ü ilk dördün evresine yaklaşan Ay ile birlikte görebilirsiniz.

Satürn’ün Halkaları Gözden Kayboluyor

Satürn yaklaşık 27 derecelik bir eksen eğikliğine sahiptir. Bu nedenle Satürn’de, Dünya’da olduğu gibi mevsimler görülür. Güneş’e Dünya’dan daha uzak bir yörüngede hareket eden Satürn’de mevsimler yaklaşık 7 yıl sürer. Satürn, Güneş etrafındaki yörüngesini tamamlarken iki defa ekinoks konumuna gelir. Bu konumdayken Satürn’ün halkaları Dünya’dan çizgi şeklinde görülür. Çünkü Satürn’ün halkalarının Dünya’ya göre yönelim açısı yörünge hareketi sırasında sürekli değişir ve ekinoks dönemlerinde Dünya’dan bakan birinin görüş açısıyla halkaların düzlemi aynı hizaya gelir. Bu nedenle Satürn’ün ekinoks dönemlerinde halkalarının Dünya’dan fark edilmesi zorlaşır.

Satürn, 6 Mayıs 2025’te ekinoks konumuna gelecek. Şu an Satürn’ün halkalarının bakış açımıza yönelim açısı yaklaşık 9 derece. İlerleyen zamanlarda açı küçüleceği için Satürn’ün halkalarını görmek giderek zorlaşacak yani Satürn’ün halkaları gözden kaybolacak.

Aralık 2023’te Ay

Ay, Dünya etrafındaki yörünge hareketi sırasında 4 Aralık’ta Dünya’ya en uzak, 16 Aralık’ta ise Dünya’ya en yakın konuma geliyor. Bu konumlardayken Ay ile Dünya arasındaki mesafe sırasıyla 404.300 km ve 367.900 km.

İkizler Gök Taşı Yağmuru

Yılın en güçlü gök taşı yağmuru olan İkizler Gök Taşı Yağmuru, 14 Aralık’ta en yüksek etkinliğe ulaşıyor. Bu tarihte İkizler Gök Taşı Yağmuru’nun saçılma noktası yani gök taşlarının gökyüzünde ortaya çıktığı nokta, Güneş’in batışından yaklaşık bir saat sonra kuzeydoğu yönünde ufkun üzerinden doğuyor. Gecenin ilerleyen saatlerinde saçılma noktası ufkun üzerinde giderek yükseliyor. Bu tarihte Ay, yeni ay evresinden bir gün önce ayrıldığı için gök taşlarının görülmesini olumsuz etkilemiyor.

14 Aralık gecesi berrak bir gökyüzünde ve şehir ışıklarından uzak bir yerde saatte maksimum 150 gök taşı görebilirsiniz. Gökyüzünde İkizler Takımyıldızı’nın en parlak ikinci yıldızı Kastor’un yakınlarına bakarak gök taşlarını fark etmeyi deneyebilirsiniz. İkizler Gök Taşı Yağmuru sırasındaki gök taşları genellikle sarı renktedir.

Gök taşı yağmurlarının kaynağı genellikle kuyruklu yıldızlardır. Ancak İkizler Gök Taşı Yağmuru’nun kaynağının 3200 Phaethon isimli bir asteroit olduğu düşünülüyor. Yaklaşık 5 kilometre çapındaki 3200 Phaethon Asteroidi, 1983 yılında keşfedildi.

Kış Gün Dönümü

PeterHermesFurian / iStock

22 Aralık’ta, Kuzey Yarım Küre’de kış gün dönümü gerçekleşiyor. Kuzey Yarım Küre için kış mevsiminin başlangıcı olarak kabul edilen bu tarih gündüz süresinin en kısa, gece süresinin en uzun olduğu gün olarak bilinir. Kış gün döneminde güneş ışınları Güney Yarım Küre’deki Oğlak Dönencesi’ne dik açıyla gelir.

Kaynaklar:

• Ratcliffe, M., Alister, L., "Sky This Month”, Astronomy, Cilt 51, Sayı 12, s. 28-35, 2023.
• https://science.nasa.gov/skywatching/nasa-daily-skywatching-guide/
• https://eclipse.gsfc.nasa.gov/SKYCAL/SKYCAL.html
• https://www.amsmeteors.org/meteor-showers/meteor-shower-calendar/