Io’daki Aktif Volkanların Haritası Çıkarıldı

NASA / Science Photo Library

Io, Jüpiter’in uyduları arasında gezegene en yakın olanıdır. Bu uydunun öne çıkan özelliklerinden biri, bilinen gök cisimleri arasında volkanik bakımdan en aktifi olmasıdır. Öyle ki Io’da neredeyse durmaksızın volkan patlamaları gerçekleşir, uydunun yüzeyinde magma nehirleri akar.

Io ile ilgili hâlâ cevaplanmayı bekleyen sorulardan biri, volkanik etkinlere yol açan ısının kaynağının neresi olduğu. Io’daki volkanlar yüzeyin hemen altındaki kaynaklardan mı güç alıyor yoksa ısının kaynağı uydunun merkezine yakın bölgeler mi? Bu soruya cevap bulmak sadece Io’nun yapısını anlamak için değil aynı zamanda Europa ve Enceladus gibi yüzeyinin altında okyanuslar bulunduğu düşünülen başka uydular açısından da önemli.

NASA/JPL-Caltech/SwRI/ASI/INAF/JIRAM

Juno’nun topladığı verilerden yararlanılarak oluşturulmuş Io görüntüleri. Görsellerdeki sarı, kırmızı ve beyaz bölgeler aktif volkanik alanları gösteriyor.

Geçmişte Io’daki volkanların çeşitli haritaları çıkarılmıştı. Ancak bu haritalar daha çok orta enlemlerdeki volkanları içeriyordu. Kutup bölgelerindeki volkanların detaylı haritasını çıkarmaksa doğrudan Io’yu gözlemleye odaklanan bir cihazın bulunmaması nedeniyle mümkün olmamıştı. Io’daki volkanlar ile ilgili verilerin kaynağı, büyük oranda, uydunun yakınından geçip giden uzay araçlarıydı. Jüpiter’in etrafında dolanan Juno uydusunun 2016 yılında Io’nun kutup bölgelerini uzun süreli gözlemesine imkân veren bir yörüngeye girmesiyle bu durum değişti. Juno’nun kızılötesi kameralarının topladığı veriler sayesinde Io’daki volkanların bugüne kadarki en detaylı haritası çıkarıldı.

Dr. Ashley Gerard Davies ve arkadaşlarının Nature Astronomy’de yayımladıkları çalışmada, Io’da bulunan 266 aktif volkanik bölgedeki ısı akışı incelendi. Elde edilen sonuçlar, kutup bölgelerindeki volkan yoğunluğunun orta enlemlerle hemen hemen aynı olduğunu ancak kutup bölgelerindeki volkanların orta enlemlerdekiler kadar enerjik olmadığını gösteriyor. Araştırmacılar, yaptıkları analizlere dayanarak, volkanik etkinliklerin ana ısı kaynağının uydunun derinlerinde değil yüzeyin yakınlarında olduğu sonucuna varıyor. Ayrıca uydunun yüzeyinin altında küresel bir magma okyanusu olduğu çıkarımını yapıyorlar.