Jet Lag Nedir, Neden Ortaya Çıkar?
Zaman dilimi değişimi sendromu olarak da bilinen jet lag, insanların doğudan batıya ya da batıdan doğuya farklı zaman dilimlerinde seyahat etmeleri sonucu vücudun günlük ritminin bozulması nedeniyle yorgunluk, uyku bozukluğu, dikkat eksikliği ve benzeri fizyolojik bozuklukların ortaya çıkması durumudur.
Bu sesli yayına Bilim Genç Spotify, Google Podcasts, Apple Podcasts ve YouTube kanalları üzerinden de ulaşabilirsiniz.
Günlük ritim 24 saatlik döngülerde vücutta meydana gelen biyokimyasal, fizyolojik ve psikolojik değişimlerdir. Gündüz-gece döngüsü boyunca aydınlık ve karanlık değişimlerine göre zamanı kontrol eden bir iç mekanizma tarafından yönetilir. Bu mekanizma vücut saati olarak adlandırılır. Böylece beyindeki çeşitli kimyasal maddeler ve sinir hücreleri arasında iletişimi sağlayan nörotransmiterler vasıtasıyla uyuma, uyanma, kalp ritmi, kan basıncı gibi etkinlikler belli bir düzende gerçekleşir. Jet lag bu mekanizmada bazı problemlerin ortaya çıkmasına neden olur.
Current Biology dergisinde yayımlanan çalışmada araştırmacılar birbirinden farklı ama birbiriyle bağlantılı iki sinir hücresi grubu arasında ortaya çıkan uyumsuzlukların, jet lag yüzünden ortaya çıkan sorunların nedeni olabileceğini ortaya koyuyor. Normalde birbiri ile uyumlu olan bu gruplar arasındaki etkileşim, zaman dilimlerinin değişmesine neden olan yolculuklar yapan ya da vardiyalı çalışan kişilerde bozulur. Bu sinir hücresi gruplarından birinin ışığa karşı duyarlılığı daha yüksektir ve bu hücre grupları tarafından kontrol edilen mekanizmalar karanlık ve aydınlık döngülerindeki değişimlerden daha fazla etkilenir. Işığa daha az duyarlı diğer hücre grubu tarafından kontrol edilen mekanizmalar ise bu değişimlerden daha az etkilenir. Araştırmada ışığa karşı duyarlılığı daha yüksek olan hücre grupları tarafından kontrol edilen vücut mekanizmalarının zaman dilimi değişimlerine daha kolay uyum sağladığı, diğer tür hücre grubu tarafından kontrol edilen mekanizmaların ise bu değişime uyum sağlaması için birkaç gün geçmesi gerektiği anlaşıldı.
