Kendi DC Motorumuzu Yapalım

Bilmekte Fayda Var!

Günlük hayatta kullandığımız saç kurutma makinesinin fanı, elektrikli mikserin çırpıcısı ve vantilatörün pervanesi dönerek çalışır. Peki elektrikli aletlerin bu parçaları nasıl dönüyor? Sorumuzun cevabını bir etkinlikle keşfedelim.

Tasarla ve Yap köşesinin bu projesinde, kendi doğru akım (DC) motorumuzu yaparken DC motorların nasıl dönme hareketi oluşturduğunu gözlemliyoruz.

Nelere İhtiyacımız Var?

• 3 adet 0,5 cm x 0,5 cm x 9 cm boyutlarında tahta (1 numaralı tahta)
• 1 adet 0,5 cm x 9 cm x 30 cm boyutlarında tahta (2 numaralı tahta)
• 2 adet 0,5 cm x 0,5 cm x 6 cm boyutlarında tahta (3 numaralı tahta)
• 1 adet tahta dil çubuğu
• 1 adet mini anahtar
• 1 adet üçlü pil yatağı
• 3 adet 1,5 V’luk kalem pil
• 4 adet neodyum mıknatıs (1,5 cm çapında)
• Bobin teli (1 mm çapında)
• 2 cm çapında silindir cisim
• Mini pervane
• İletken kablo
• Harita çivisi
• Çengel vida
• Vida
• Çift taraflı bant
• Zımpara
• Makas
• Kalem
• Cetvel
• Mini matkap
• Silikon tabancası ve silikon
• Tornavida

Uyarı:

Kesici ve delici aletleri kullanırken dikkatli olalım. Silikon tabancasının elimizi yakmamasına dikkat edelim.

Ne Yapıyoruz?

Ne Oldu?

Düzeneğimizdeki bobinden elektrik akımı geçtiğinde bobin elektromıknatıs hâline geldi ve tahta çubuğun ucundaki mıknatıslarla etkileşti. Akımın yönüne bağlı olarak sabit mıknatıslar ile elektromıknatıs hâline gelen bobin arasında ortaya çıkan itme ve çekme kuvvetleri bobinin dönmesine neden oldu.

Basit bir DC elektrik motorunda sabit mıknatıslar ve güç kaynağına bağlı armatür adı verilen bir bobin vardır. Anahtar kapalı konuma getirildiğinde bobinden akım geçer ve bobin çevresinde bir manyetik alan oluşur. Sabit mıknatısın kutupları ile bobinde oluşan manyetik alan kutuplarının etkileşimi sonucunca bobin dönme hareketi yapar.

Elektrik motorları elektrik enerjisini hareket enerjisine dönüştüren düzeneklerdir. Elektrik motorları günlük hayatımızda elektrikli matkap, mikser, oyuncak araba gibi pek çok araçta kullanılıyor. Hatta çok küçük boyutlarda üretilen elektrik motorlarından tıp alanında ve uzay araştırmalarında faydalanılıyor.

Düşünelim!

Düzeneğimizde motorun içinde bulunan armatürün (bobinin) dönme yönünü nasıl değiştirebiliriz?

Kaynaklar:

• Komisyon, 8 Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı,Millî Eğitim Bakanlığı Yayınevi,Ankara, 2012.
• Komisyon,11.Sınıf Fizik Ders Kitabı, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınevi, Ankara 2019.

Yazar Hakkında:

Namdar Gürsönmez

İzmir Çiğli-Karşıyaka Aydoğan Yağcı Bilim ve Sanat Merkezi

Uzman Fen Bilimleri Öğretmeni