Kişilik Testleri, Kişilik Özelliklerimizi Nasıl Ölçüyor?

Dumitru Ochievschi / iStock

İnternet sayesinde kişilik testlerine olan ilgi son zamanlarda oldukça arttı. Peki, kişilik nedir? Kişilik testleri kişilik özelliklerimizi nasıl ölçer? En önemlisi, kişilik özellikleri zamanla değişebilir mi?

Alexey Yaremenko / iStock

Kişilik Kavramı Ne Anlama Geliyor?

Kişilik; diğer insanlardan farklı olarak bireye özgü olan özellikler bütünüdür ve en açık şekilde bireyin çevresiyle kurduğu ilişkiler sırasında ortaya çıkar. Kişilik özellikleri nasıl düşündüğümüzü, nasıl davrandığımızı, nasıl hissettiğimizi ve kendimizi ve dünyayı nasıl algıladığımızı şekillendirir. Ancak kişilik, sadece içe dönük veya dışa dönük gibi basit kategorilere sığdırılamaz.

Aslında, kişilik özellikleri bir yelpaze şeklinde değerlendirilebilir ve her birey bu yelpazede kendine özgü bir yerde bulunur.

Kişilik kelimesi, tiyatro maskesi yani bir oyuncunun canlandırdığı rol anlamına gelen Latince persona kelimesine dayanıyor.

DrAfter123 / iStock

Kişilik kavramının bu şekilde tanımlanması sizi şaşırtmış olabilir. Ancak bir düşünün! Okulda, ailemizle veya arkadaşlarımızla birlikteyken sergilediğimiz kişilikler birbirinin tıpatıp aynısı mı? Cevabınız muhtemelen “hayır” olacaktır. Çünkü sosyal ilişkilerimizde farklı "tiyatro maske"leri kullanarak kendimizi farklı ortamlara adapte edebiliyoruz.

Örneğin yaygın olarak bilinen "5 Faktör Kişilik Kuramı"nda kişilik beş başlık altında inceleniyor:

5 Faktör Kişilik Kuramı

Chavapong Prateep Na Thalang / Alamy

Dışa Dönüklük: Bir kişinin sosyal etkileşime olan ilgisini ifade eder. Bu kişilik özelliği açısından yüksek puana sahip bireyler sosyalleşmekten hoşlanır, konuşmayı sever ve başka insanlarla birlikte olmayı tercih ederler.

Duygusal Denge: Bir kişinin duygusal kararlılığını ve stresle başa çıkma yeteneğini ifade eder. Bu kişilik özelliği açısından yüksek puana sahip bireyler sakindir, stresli ve zorlayıcı durumlarla daha kolay baş edebilirler. Duygusal dengesizlik ise “nevrotiklik” olarak isimlendirilir.

Deneyime Açıklık: Bir kişinin yeni deneyimlere, fikirlere ve farklı düşüncelere açık olma eğilimini ifade eder. Bu kişilik özelliği açısından yüksek puana sahip bireylerin merak duyguları güçlüdür ve hayal kurma becerileri gelişmiştir. Bu kişiler yeni tecrübelere ve fikirlere açıktır.

Sorumluluk: Bir kişinin düşüncelerini ve davranışlarını kontrol etme, kendini disipline etme ve toplum kurallarına uyma eğilimini ifade eder. Bu kişilik özelliği açısından yüksek puana sahip bireyler düzenlidir, sorumluluklarını yerine getirir ve hedeflerine ulaşma konusunda kararlıdır.

Uyumluluk: Bir kişinin uyumlu, iş birlikçi ve hoşgörülü olma eğilimini ifade eder. Bu kişilik özelliği açısından yüksek puana sahip bireyler, başkalarıyla iyi ilişkiler kurar ve iş birliği yapmaya eğilimlidir. Bu kişilerin empati becerileri gelişmiştir.

5 Faktör Kişilik Kuramı'ndaki her bir başlık, kişiliğin farklı yönlerini temsil eder. Bu kurama dayanan kişilik testleri, bu beş özelliği ölçerek bireyin kişilik profilinin belirlenmesine yardımcı olur.

Kişilik Özellikleri Zamanla Değişebilir mi?

woocat / iStock

Kişilik özelliklerimiz yaş ve deneyimlere bağlı olarak değişebilir. Urbana-Champaign'deki Illinois Üniversitesinde psikoloji profesörü olan Brent W. Roberts ve arkadaşları tarafından yapılan bir araştırmada, ergenlik döneminde dışa dönüklük ve deneyimlere açıklık özelliklerinin daha baskın olduğu belirlendi. Araştırmanın sonuçları 20 ile 40 yaşları arasında dışa dönüklük, sorumluluk ve duygusal denge kişilik özelliklerinin seviyelerinde artış olduğunu gösteriyor. 40 ile 60 yaşları arasında daha uyumlu ve duygusal olarak daha dengeli olmaya devam ediliyor. 50 yaşından sonra uyumluluk özelliğinde yükselme görülüyor. 60 yaşından sonra ise daha az dışa dönük hâle geliniyor. Bu durumun nedeni, ileriki yaşlarda sosyal çevrenin giderek daralması olabilir.

Yapılan son çalışmalar, günlük hayatta yaşadığımız olaylar ve edindiğimiz tecrübelerin kişiliğimizi kısa ve uzun vadede etkileyebildiğini gösteriyor. Penn State Üniversitesinden Psikolog David Almeida, “Geçmişte günlük deneyimlerimizin sağlık için görece önemsiz olduğu kabul ediliyordu. Ancak günlük deneyimlerimizin hem kısa hem de uzun vadede duygusal, fiziksel ve bilişsel sonuçları olduğunu belirledik. Bunlar ise kişiliğimizi oluşturmada önemli rol oynuyor.” diyor.

Olga Strelnikova / iStock

Bu nedenle kişilik testleri kendimizi daha iyi anlamamıza yardımcı olurken, kişiliğimizin karmaşıklığını da kavramamızı sağlar. Ancak unutmayın ki bu testler kişiliğin tamamını kapsamaz. Kişilik testlerini bir yol gösterici olarak kullanabilirsiniz. Örneğin kendi eğilimlerinizi, güçlü ve zayıf yönlerinizi keşfedebilirsiniz. Ancak kişilik sadece bir test sonucuyla belirlenebilecek kadar sınırlı bir kavram değil çünkü her birimiz sürekli olarak büyüyen ve gelişen bireyleriz.

Kaynaklar:

• McCrae, R. R., John, O. P., “An introduction to the five-factor model and its applications.”, Journal of Personality, Cilt 60, Sayı 2, s. 175-215, 1992.
• Mroczek, D. K., Almeida, D. M., “The effect of daily stress, personality, and age on daily negative affect.”, Journal of Personality, Cilt 72, Sayı 2, s. 355–378, 2004.
• Roberts, B. W., Walton, K. E., Viechtbauer, W., “Patterns of mean-level change in personality traits across the life course: a meta-analysis of longitudinal studies.”, Psychological Bulletin, Cilt 132, Sayı 1, s. 1–25, 2006.
• https://www.scientificamerican.com/article/how-accurate-are-personality-tests/

Yazar Hakkında:

Seher Aytüre

Orta Doğu Teknik Üniversitesi Psikoloji Bölümü