Kör Nokta Deneyi: Beynimiz Görüntüdeki Boşluğu Nasıl Dolduruyor?
Gözlerimiz aracılığı ile çevremizi görür, anlamlandırır ve etkileşim kurarız. Bir kişiye, bir nesneye veya bir manzaraya baktığımızda onu tam ve eksiksiz olarak gördüğümüzü düşünürüz. Ancak aslında karşımızdaki görüntünün tamamını görmeyiz ve eksik kalan kısımları tamamlarız. Nasıl mı?
Gözlerimizde "kör nokta” adı verilen, üzerinde ışığı algılayan sinir hücrelerinin bulunmadığı bir alan vardır. Görme olayının gerçekleşmesi için ışığın gözde bulunan retina tabakasındaki ışığa duyarlı hücreler (koni ve çubuk hücreleri) tarafından algılanması gerektiğinden kör noktada görüntü oluşmaz.
Anastasia Usenko / iStock
Görmenin nasıl gerçekleştiğiyle ilgili detaylı bilgiye “Nasıl Görürüz?” başlıklı yazımızdan ulaşabilirsiniz.
Zinkevych / iStock
Sağ gözdeki kör nokta nedeniyle oluşan görsel bilgilerdeki boşluk sol gözden gelen bilgiler sayesinde doldurulur. Aynı durum sol göz için de geçerlidir. Dolayısıyla her iki gözümüzle baktığımızda görüntüdeki kör noktayı fark etmeyiz. Buna rağmen kör noktayı tek gözümüzle baktığımızda da göremeyiz. Çünkü retinanın diğer bölgelerinden iletilen bilgi sayesinde görüntüdeki bu boşluk beyinde otomatik olarak tamamlanır.
Kör Noktayı Kim Keşfetti?
Kör noktanın keşfi eski zamanlara dayanıyor. 1668 yılında Fransız fizikçi Edme Mariotte, görme ile ilgili yeni keşiflerini açıkladığı kitabında kör noktadan söz ediyordu.
Mariotte, araştırmaları sırasında, optik sinirlerin gözden çıktığı bölgede yer alan boşluğun çevresinde görüşün daha güçlü mü yoksa daha zayıf mı olduğunu belirlemek amacıyla bir deney yaptı. Bu deneyde iki beyaz kâğıdın üzerine birer daire çizdi. Tek gözünü kapatıp diğer gözünü kâğıtlardan birinin üzerindeki daireye sabitledi. Bu durumda, görüş alanında olmasına rağmen diğer kâğıdın üzerindeki dairenin görülmediğini fark etti. Daha sonra İsviçreli matematikçi ve fizikçi Daniel Bernoulli kör noktanın büyüklüğünü ölçtü ve çapının 3,4 mm olduğunu belirledi.
Kör Noktayı Nasıl Görebiliriz?
Sizler de Mariotte'ninkine benzer bir yöntem kullanarak gözünüzdeki kör noktayı fark edebilirsiniz. Öncelikle sol gözünüzü kapatın ve yaklaşık 50 cm mesafeden bilgisayar ekranındaki daire şekline bakın. X işareti görüş alanınızda olsa da ona odaklanmamanız gerekiyor. Daha sonra ekrana doğru yaklaşmaya başlayın. Belirli bir mesafede X işaretinin kaybolduğunu fark edeceksiniz. Bu durum X işareti sağ gözünüzdeki kör noktaya düştüğü zaman gerçekleşir.
Kör Noktanın Boyutu Küçülebilir veya Büyüyebilir mi?
Kör noktanın çapının değişmesi çok yaygın ve olası değil. Ancak tek taraflı kör nokta büyümesi veya çoklu uçucu beyaz nokta sendromu gibi ani gelişen rahatsızlıklar sebebiyle nadir de olsa görülebiliyor.
Sonuçları Current Biology dergisinde yayımlanan bir çalışmada, gözde yön (sağ-sol) ve renk (kırmızı-yeşil) hassasiyetini artırmak amacıyla yapılan egzersizlerin gözdeki kör nokta çapını küçültebileceği gösterildi. Kör nokta çevresindeki sinyallerin güçlendirilmesini sağlayan bu egzersizlerden sonra egzersizin yapıldığı gözde kör nokta küçülürken, diğer gözdeki kör noktanın sabit kaldığı gözlendi.
Sonuç olarak, insan bedeni hayli ilginç özelliklere sahip. Bunlardan bazıları sadece laboratuvarlarda gözlemlenebilirken bazılarını ise evde oturduğumuz yerden bile deneyimleyebilme şansına sahibiz.
Kaynaklar:
- Gray, R. H., "Unilateral enlargement of the blind spot: a diagnostic dilemma”, British Journal of Ophthalmology, Cilt 86, Sayı 8, s. 936-938, 2002.
- Grzybowski, A. ve Aydin, P., "Edme Mariotte (1620–1684): pioneer of neurophysiology”, Survey of Ophthalmology, Cilt 52, Sayı 4, s. 443-451, 2007.
- Miller, P. A. ve ark., "Reducing the size of the human physiological blind spot through training”, Current Biology, Cilt 25, Sayı 17, s. 747-748, 2015.
