Mayıs 2025’te Gökyüzü

serebryannikov/iStockphoto.com

Işık kirliliğinden biraz uzaklaştığınızda ise galaksimizin kolları arasındaki yıldız denizini çıplak gözle fark edebilirsiniz.

Havaların ısınmasıyla birlikte gökyüzünü önce çıplak gözle sonra dürbünle ve varsa teleskopla gözlemlemek, zaman ve mekânın ötesine bir yolculuk gibidir. Bu keyifli deneyim, bir amatör gök bilimci olmak için yeterlidir.

Mayıs ayında bahar takımyıldızlarına ek olarak yaz takımyıldızları da görünmeye başlıyor. Ayrıca Eta Aquarid gök taşı yağmurunun ışık gösterisi, birkaç gezegen ve bazı derin uzay nesneleri de gözlem planlarına dâhil edilebilir.

3 Mayıs: Mars ve Ay yakın konumda

İlkdördün evresindeki Ay, gece yarısına doğru batı ufkunda, Yengeç Takımyıldızı bölgesinde Mars’a gayet yakın görünecek.

5-6 Mayıs: Eta Aquarid Meteor Yağmuru zirvede!

Eta Aquaridler, yılın en etkileyici gök taşı yağmurlarından biridir. 19 Nisan - 28 Mayıs arasında etkili olan gök taşı yağmurunun zirve noktası 6 Mayıs sabahının erken saatlerine denk geliyor. Ay battıktan sonra, Güneş doğmadan yaklaşık iki saat önce güney doğu ufku yönüne bakarak gökyüzü seyredilirse (yayılma noktası Kova Takımyıldızının Eta Aqr yıldızı yakınları) saniyede yaklaşık 65 km hızla yanarak ilerleyen gök taşlarının saçtığı ışık izleri gözlemlenebilir. Bu gök taşları, Güneş etrafındaki yörüngesini 76 yılda tamamlayan Halley kuyruklu yıldızının ardında bıraktığı parçacıklardan oluşur. Bu gök taşı yağmurunun maksimum etkinliğe ulaşacağı bu tarihte, karanlık bir gözlem yerinde saatte 10-20 meteorun gökyüzünde çizeceği ışıktan izler görülebilir.

Halley Kuyruklu Yıldızı’nın yörüngesi (beyaz eğri) ve Merkür’den Satürn’e kadar gezegenlerin yörüngeleri (renkli çemberler)

10 Mayıs: Ay – Spica yakın konumda

Dolunay evresine yaklaşan Ay, Başak Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı Spica ile gökyüzünde yakın konumda gözlemlenebilir.

12 Mayıs: Dolunay: Çiçek Ayı

Kuzey Yarım Küre’de baharın etkisiyle doğanın canlandığı bu dönemde Mayıs dolunayı, geleneksel olarak Çiçek Ayı olarak adlandırılır. Bu dolunayda Ay, Dünya’ya uzak konumda olacağından gökyüzünde normalden biraz daha küçük görünür ve bu nedenle Mikroay olarak da isimlendirilir. Ay’ın bu tarihte Dünya’ya uzaklığı yaklaşık 405.278 km olacak.

©iStockphoto.com/kumikomini

23 Mayıs: Venüs – Ay - Satürn yakın konumda

Güneş doğmadan hemen önce doğu ufkunda Venüs, Ay ve Satürn üçlüsü birlikte görülebilecek. Ay’ın yalnızca %20’lik bölümü aydınlanacağı için dürbün veya teleskopla gözlem çok daha etkileyici olacaktır. Bu sırada adeta bir lamba gibi parlayan Venüs -4,5 kadir parlaklığıyla göz kamaştırırken Satürn, yaklaşık 1 kadir parlaklığında olacak.

Mayıs Ayında Gezegenler:

Merkür

Ayın ilk günlerinde, Güneş’in doğuşundan hemen önce doğu ufku üzerinde zor da olsa gözlemlenebilir. Ancak ay ortalarına doğru gittikçe Güneş’e yaklaşacağından, Güneş’in parlaklığı nedeniyle gözlemlenmesi mümkün olmayacak.

Venüs

Çıplak gözle en kolay fark edilebilen gezegen olan Venüs, ay boyunca sabah gökyüzünde, Güneş’ten önce doğru ufkunda bir kandil gibi parlayacak. Gezegenin parlaklığı ay boyunca ortalama -4,5 kadir değerinde olacak. Venüs, bu özelliği nedeniyle yıldız olmadığı hâlde geçmişte “Çoban Yıldızı” olarak da anılmıştır.

Mars

Akşam gökyüzünde gözlemlenebilecek. Ancak görünürlük süresi gittikçe azalacak. Ayın ilk günlerinde Yengeç Takımyıldızı’nda görülecek, ay sonuna doğru ise Aslan Takımyıldızı bölgesine ilerleyecek. Kızıl gezegeni ay boyunca yaklaşık 1 kadir parlaklığı ile çıplak gözle fark edebilirsiniz.

Jüpiter

Venüs’ten sonra gökyüzündeki en parlak gezegen olan Jüpiter’in görünürlük süresi kısalsa da ayın sonlarına kadar günbatımının ardından batı ufkunda, kısa süreliğine gözlemlenebilir.  Ortalama -2 kadir parlaklığında olan gezegeni çıplak gözle saptamak zor olmayacak.

Satürn

Ayın ilk günlerinde Güneş’e yakınlığı nedeniyle gözlemlenmesi kolay olmasa da ay ortasına doğru, Güneş doğmadan önce doğu ufkunda gözlemlenebilir. Gittikçe daha uzun süre gözlemlenebilecek ve yaklaşık 1 kadir parlaklığında olacak.

Mayıs Ayında Başka Neler Gözlenebilir?

Ay, gezegenler (özellikle Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn) ile Eta Aquarid gök taşı yağmuruna ek olarak gökyüzünde Büyük Ayı, Ejderha, Aslan, Çoban, Herkül, Başak ve gece yarısından itibaren Çalgı ve Kuğu takımyıldızları dikkat çekecek yıldız alanları arasında yer alacak. Aldebaran, Capella, Polluks, Castor, Regulus, Arcturus, Spica, Vega, Deneb ve Antares parlakları sayesinde çıplak gözle kolaylıkla fark edilebilecek yıldızlar arasında bulunuyor. Spica, Regulus ve Arcturus yıldızlarının gökyüzündeki konumları birleştirilerek oluşturulan hayali “Bahar Üçgeni”, gökyüzünü tanımaya başlayan gözlemcilerce iyi bir referans noktası olarak kullanılabilir. Ay ve gezegenler dışında gökyüzünü keşfetmek isteyenlere öneri olarak, dürbünü olanlar M44, M13 yıldız kümelerini, 10-15 cm çaplı teleskoba sahip olanlar ise M51, M81 gök adalarını gözlemleyebilirler.

Mayıs’ta Ay:

15 Mayıs 2025 Saat: 21:00’de Gökyüzü

Sözlük:

Kadir: Gök cisimlerinin parlaklığının ölçüsü, kadir birimiyle gösterilir. Bir cismin kadir sayı değeri ne kadar büyükse o cisim o derece sönük anlamına gelir. Kadir değeri pozitif ve negatif olabilir. Örneğin Güneş'in görünür parlaklığı -26,7 kadir, Kuzey Yarım Küre için Kutup Yıldızı olarak bilinen Polaris'in yaklaşık 2 kadir ve Sirius yıldızının parlaklığı ise yaklaşık -1,5 kadirdir. Parlak cisimler daha küçük kadir değerine, sönük cisimler ise daha büyük kadir değerine sahiptir. 1 kadir parlaklığındaki bir yıldız 2 kadir parlaklığındaki bir yıldızdan 2,512 kat daha parlaktır. Bir yıldız diğerinden 100 kat daha parlak ise aralarında beş kadir parlaklık farkı vardır. İnsan gözünün görebileceği en sönük yıldızlar yaklaşık 6 kadir parlaklığa sahiptir. Işık kirliliği olan bir ortamda bu değer 4 kadire kadar düşebilir. 

Kaynaklar

• https://starwalk.space/en/news/astronomy-calendar-2025#astronomical-events-in-may-2025
• https://heavens-above.com/
• https://www.amsmeteors.org/meteor-showers/meteor-shower-calendar/#eta+Aquariids
• https://starwalk.space/en/news/astronomical-events-may#planets-visible-in-the-northern-hemisphere--may-2025
• https://www.timeanddate.com/astronomy/moon/flower.html 

Yazar Hakkında:

Prof. Dr. Faruk Soydugan

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fizik Bölümü & Astrofizik Araştırma Merkezi ve Gözlemevi