Satranç - Kasım 2019
Satranç köşesinde bu ay Ekim 2019 probleminin çözümüne ve Kasım 2019 problemine yer veriyoruz.
Sevgili gençler,
Önce geçen ay sorduğumuz problemin çözümü ile başlayalım:
Beyaz oynar, üç hamlede mat eder.
Bu problem için size bir de ipucu vermiştik: “Önce beyazın ‘ana planının’ ne olabileceğini düşünün. Sonra, bu ana planı engelleyen siyah taşı saptıracak hamleyi (yani ön oyunu) bulun.”
Hatırlarsanız geçen ayki yazımızda “Romalı temasını” işlemiştik. Problemimiz bu temanın ilk ve en başarılı örneklerinden biri. Çözümü de şöyle:
Ana plan: 1. Vd7 ve 2. Vb5 mat. Ancak 1...Kf5! bu planı engelliyor. Ama dikkatimizi çeken bir özellik var: Beyaz vezir g4’ten şah çekebilseydi siyahı üç hamlede mat edebilirdi. Ama f5’te duran kale bunu da engelliyor.
Acaba siyah kaleyi saptırmak mümkün mü? Evet, mümkün. Bunun için bir ön oyun gerekiyor: 1. Kh4! (2. Kxf4 mat) Kxh4 2. Vd7!! (işte şimdi beyaz ana planını uygulayabilir) Kh5 3.Vg4 mat!. Romalı temasının tanımına uygun olarak, beyazın ana planını başarılı bir şekilde önleyen siyah kale başka bir kareye zorlandı. Gerçi bu karedeyken de “ana planı” önlüyor gibi görünüyor. Yani 2...Kh5 ile beyaz vezirin b5’ten mat etmesini engelliyor. Ama “başarısız” bir şekilde... Çünkü bu kez g4 karesi boşta kalıyor, bunu fırsat bilen beyaz 3. Vg4 ile mat ediyor.
Bu yazıda satranç problemlerinin en önemli temalarından biri olan “Turton ikilemesi”ni (Turton doubling) ele alacağız. Bu tema ünlü İngiliz satranç kurgucularından Henry Turton’ın (1832-1881) 1856’da yayımlanan bir problemiyle satranç dünyasına tanıtılmış:
Çözüm:
1. Fh8!! (2. Va3 mat tehdidiyle) b4 2. Vg7! (“a” sütununda mat tehdidi yineleniyor) Ka8 3. Vxb2 mat. Bu örneğe bakarak Turton ikilemesini şöyle ifade edebiliriz: Kuvvet dereceleri farklı olan doğrusal hareketli iki taş (burada vezir ve fil) vardır. Önce zayıf olan taş “kritik” bir karenin (burada g7) ötesine geçer. Daha sonra kuvvetli olan taş kritik kareye oynar ve zayıf taşın önüne geçer. Böylece bu iki taş aynı doğrultu üzerinde (burada a1-h8 çaprazı) ikilenmiş olur.
Başka ünlü bir örnekle anlattıklarımızı pekiştirelim:
Beyaz oynar, üç hamlede mat eder.
Çözüm:
1.Fh3! tehdit 2.Vg4 (Turton ikilemesi) ve 3. Vc8 mat.
Siyahın bu tehdidi önlemek için yapabileceği tek bir hamle var: 1...a5. Ama bu sefer de gök gürlemesi gibi beklenmedik bir vezir fedası geliyor. 2. Va6+!! Şxa6 3. Fc8 mat!.
Daha önce görmediyseniz bir daha aklınızdan kolay kolay çıkmayacak bu problem satranç kompozisyonları tarihinin en güzel kurgularından biri.
Evet, her zaman olduğu gibi size çözmeniz için bir problem bırakıyoruz. Bir ay sonra görüşmek üzere...
Beyaz oynar, üç hamlede mat eder.
