Satranç - Kasım 2023

Sevgili gençler,

İlk olarak geçen ay sorduğumuz problemin çözümünü verelim:

Aleksandr Galitzki

Şahmatniy Jurnal, 1892

Birincilik ödülü

Beyaz oynar ve iki hamlede mat eder.

Çözüm: 1. Fa4! (zugzwang)

1. 1…Fxe4 2. Fd1#;
2. 1…Şxe4 2. Fc6#;
3. 1…A(b1)~ 2. A(x)d2#;
4. 1…F~ 2. V(x)d3#;
5. 1…hxg4 2. Ke3#;
6. 1…A(d6)~ 2. V(x)f4#.

Başlangıçta siyahın her hamlesine karşı hazır bir matın olduğunu görüyoruz. Örneğin b1’deki atın herhangi bir hamlesi beyazın A(x)d2, c2’deki filin yapacağı bir hamle de V(x)d3 ile mat etmesine izin verir. Bu da bizi bir bekleme hamlesine yönlendiriyor. Ama anahtar hamle (1. Fa4!) yine de şaşırtıcı: Mevcut fil-kale bataryasını bozduğu gibi siyah şaha e4 üzerindeki kaleyi de feda ederek bir kaçış karesi veriyor. Bu anahtar hamle hazır matları değiştirmese de “a” ve “b” varyantlarında gördüğümüz gibi iki yeni matın ortaya çıkmasını sağlıyor. Problemi farklı kılan da zaten bu varyantlar.

Önce “a” varyantına bakalım (1. Fa4 Fxe4 2. Fd1#). Burada daha önce ilk kez ABD’li kurgucu Sam Loyd tarafından ortaya konulan “Kızılderili” temasını görüyoruz. Loyd neden böyle bir isimlendirme yapmış? Çünkü anahtar hamleyi yapan taş, Kızılderililerin savaş taktiklerini andırırcasına, önce geri çekilip sonra başka bir yönden tekrar saldırıyor. Bu temada başlangıçta beyazın bir “X” taşı bir “Y” taşını korur (Problemimizde c6’daki fil e4’teki kaleyi koruyor.). Siyahın bir “Z” taşı da (diyagramda c2’deki fil) aynı “Y” taşını (e4’teki kaleyi) tehdit eder. Anahtar hamlede (1. Fa4) “X” taşı, “Y” taşını korumayı bırakıp siyahın “Z” taşına hücum eder ve siyah şaha da bir kaçış karesi (e4) verir. Eğer siyah “Z” taşı (c2’deki siyah fil) ile beyazın “Y” taşını (e4’teki kale) alırsa hem kendi şahının bir kaçış karesini (e4) bloke eder hem de "X" taşına bir hat (burada a4-d1) açıp onun mat karesine (d1) ulaşmasını sağlar. “Kızılderili” temasının bir örneğini aslında Ekim 2023’teki yazımızın Sam Loyd tarafından kurulmuş örnek probleminde de görmüştük.

“b” varyantı (1. Fa4 Şxe4 2. Fc6#), “a” varyantı kadar karmaşık olmasa da ilginç. Anahtar hamleyi yapan taş (fil) ikinci hamlede başlangıçta durduğu kareye (c6) geri gelerek mat ediyor. Buna da “geriye dönüş” (switchback) motifi deniyor.

Gelen çözümler arasında 1. Vh2 hamlesinin çokluğu dikkatimizi çekti. Okurlarımız 2. Vg2# tehdidinin önlenemeyeceğini yazmışlar. Oysa 1…Şxe4 2. Vg2+ Şf4! var.

Satranç köşesinde Ekim 2023 problemini doğru çözen 5 kişi TÜBİTAK popüler bilim kitabı kazandı. Hediye kazanan okurlarımızın isimleri aşağıdaki listede koyu renk ile belirtildi.

• Burak Kaya
• Atakan Erdem
• Ali Kılıç
• Mümtaz Ulaş Keskin
• Harun Mert
• Ömer Eren
• Mustafa Karabulut
• Batın Arısoy
• Derin İlter
• Hilal Gülmüş
• Ali Emir Genç
• İsa Güllü
• Yiğit Keskin
• Göktürk Rıza Namlı
• Aslı Sarıoğlu
• Buket Geviş
• Ömer Mete Altay
• Bahar Sevil
• Ahmet Çağlayan
• Caner Sevil
• Eyüp Şirin
• Yusuf Kadıoğlu
• Zehra Güngör
• Ali Kerem Kaya

Kurgucu Rus Aleksandr Galitzki (1861-1921) bir hekimdi ve yaşamı boyunca 1.800 dolayında problem kurdu. Eserleri model matlar ve paradoksal anahtar hamleleriyle öne çıkar. Problemlerindeki pozisyonların doğal görünümü ve fazla taş içermemesi nedeniyle satranca ilgi duyanlar tarafından sevilen bir kurgucudur. Ayın örnek problemi olarak onun bir başka problemini sunuyoruz:

Schachminiaturen, 1903

Beyaz oynar ve iki hamlede mat eder.

Önce kendiniz çözmeye çalışın, başaramazsanız çözümü görmek için buraya tıklayın.

Sıra geldi ayın problemine. Ama bu kez üç hamlelik bir problemle uğraşacaksınız!

Beyaz oynar ve üç hamlede mat eder.

Unutmayın: Satranç köşesinde ayın problemini doğru çözenler arasından kura ile belirlenecek 5 kişiye TÜBİTAK popüler bilim kitabı hediye ediyoruz. Kolay gelsin.

Bir ay sonra görüşmek üzere...

Çözümünüzü göndermek için tıklayın.

Yazar Hakkında:

Prof. Dr. Kıvanç Çefle, İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi öğretim üyesidir. Boş zamanlarında satranç problemleri kurmaktadır. Bunlardan bazıları önemli uluslararası problem dergilerinde yayımlanmıştır.

kcefle@gmail.com