Güneş ve Benzer Yıldızların Yaşam Döngüsü Nasıldır?

Dünya’nın En Büyük Mercan Kolonisi Keşfedildi

Dijital Oyun Oynamayı Ne Kadar Seviyorsun?

Kas-İskelet Yaralanmalarında Bir Biyolojik Tedavi Yöntemi: PRP Nedir?

4005-Yenilikçi Eğitim Uygulamaları Destekleme Programı’nın 2024 Yılı Çağrısı Yayınlandı!

4004-Doğa Eğitimi ve Bilim Okulları Destekleme Programı’nın 2024 Yılı Çağrısı Yayınlandı!

Kâğıt Bardaklar Gerçekten Kâğıttan mı Yapılıyor?

Ülkemizin Aktif Yapay Uydularını Tanıyalım

Dr. Elif Ebren Kaya

16/05/2024

Ülkemizin 5’i haberleşme, 3’ü yer gözlem ve keşif uyduları olmak üzere uzayda toplam 8 aktif uydusu bulunuyor.

Ülkemizin Aktif Yapay Uydularını Tanıyalım

Dragon Claws/iStock.com

Yapay Uydu Nedir?

Yapay uydular, Dünya veya başka gezegenlerin yörüngesine yerleştirilen ve genellikle bilgisayar ile kontrol edilen yarı bağımsız sistemlerdir. Güçlerini güneş enerjisini elektrik enerjisine dönüştüren güneş panellerinden alır. Ayrıca bu gücü depolayan piller de uyduyu besler. Uzay teknolojileri alanındaki çalışmaları hızlanan ülkemizin uzay serüveni 1994’te Türksat 1A uydusu ile başladı ve hâlihazırda 5’i haberleşme, 3’ü yer gözlem ve keşif uyduları olmak üzere toplam 8 aktif uydumuz bulunuyor. Türksat 3A, Türksat 4A, Türksat 4B, Türksat 5A ve Türksat 5B uyduları ülkemizin haberleşme ihtiyaçlarını karşılarken Göktürk-1, Göktürk-2 ve İMECE uyduları yer gözlem ve keşif amacıyla kullanılıyor.

Bunların dışında görev süresi dolan uydularımız da bulunuyor. Örneğin Türksat 1B, Türksat 1C, Türksat 2A ve Bilsat uyduları ömrünü tamamlamış uydularımız. 20 Ocak 1994’te Fransız Guyanası’ndan Ariane 4 roketi ile uzaya fırlatılan Türksat 1A uydumuz ise rokette meydana gelen bir arıza nedeniyle kalkıştan yaklaşık 12 dk sonra okyanusa düşmüştü.

Gelin şimdi aktif uydularımızı daha yakından tanıyalım.

Aktif Yer Gözlem ve Keşif Uydularımız Neler?

Göktürk-2: 18 Aralık 2012’de Çin’deki Jiuquan Fırlatma Üssü’nden uzaya fırlatılan Göktürk-2, TÜBİTAK Uzay, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ (TUSAŞ) ve Millî Savunma Bakanlığı iş birliğiyle geliştirilen ilk yüksek çözünürlüklü keşif ve gözlem uydusudur. Uydunun görev bilgisayarı ve görev yazılımı Türkiye’deki mühendisler tarafından üretildi. Dünya’nın herhangi bir noktasından görüntü alabilen Göktürk-2, TSK ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının uydu görüntü ihtiyaçlarını karşılıyor. Yerden 686 km yükseklikte güneşe eş zamanlı yörüngede hareket eden Göktürk-2, 409 kg ağırlığında ve Dünya çevresindeki bir turunu 98 dakikada tamamlıyor.

Göktürk-1: 5 Aralık 2016’da Fransız Guyanası’ndan uzaya fırlatılan Göktürk-1 uydusu, yüksek çözünürlüklü optik uzaktan algılama ve yer gözlem uydusudur. Dünya’nın her yerinden hem sivil hem de askeri istihbarat amaçlı görüntüler elde edilmesine imkân sağlar. Göktürk-1, TUSAŞ ve Aselsan’ın teknoloji girdisi ile İtalyan uzay hizmeti şirketi Telespazio tarafından Millî Savunma Bakanlığı için tasarlandı. Yerden yaklaşık 681 km yükseklikte güneşe eş zamanlı yörüngede hareket eden Göktürk-1, Dünya çevresinde bir turunu yaklaşık 90 dakikada tamamlıyor. Göktürk-1 uydusu yılda 60 binden fazla görüntü sağlıyor.

İMECE

İMECE
TÜBİTAK Uzay

İMECE: TÜBİTAK Uzay tarafında yerli ve milli olarak tasarlanıp geliştirilen uydumuz 15 Nisan 2023’te ABD’deki Vandenberg Uzay Kuvvetleri Üssü’nden, Falcon 9 roketiyle uzaya fırlatıldı. Proje kapsamında ülkemizde ilk defa uzay uyumlu elektro-optik kamera tasarlandı, geliştirildi ve üretildi. Böylece, Türkiye yer gözlem uydu görüntüsü tedarik eder konumdan kendi kamerasını üretecek hatta ihraç edecek duruma gelmiş oldu. Bu zamana kadar uzay teknolojileri alanında Türkiye sınırları içerisinde üretilmiş en gelişmiş uydu olan İMECE, 680 km irtifada güneşe eş zamanlı yörüngede görev yapıyor ve dünyanın her yerinden görüntü alarak ülkemizin yüksek çözünürlüklü uydu görüntüsü ihtiyacını karşılıyor.

Aktif Haberleşme Uydularımız Neler?

Türksat 3A: 13 Haziran 2008’de Fransız Guyanası’ndan Ariane 5 roketiyle uzaya fırlatıldı. Görev süresinin 20 yıl olması planlanan Türksat 3A haberleşme uydusu sayesinde televizyon yayıncılığı, internet, ses ve veri aktarımı daha hızlı ve güvenli oldu. Uydu, Türkiye başta olmak üzere tüm Avrupa, Kuzey Afrika ve tüm Türki Cumhuriyetler ile Çin sınırına kadar uzanan bir kapsama alanına sahip. Türksat 3A uydusu, kapsama alanı içerisinde küçük çaplı çanak antenlerle doğrudan TV yayınlarının izlenmesini sağlıyor. 3110 kg’lık uydu, yerden yaklaşık 36.000 km yükseklikte 42° Doğu boylamı yörüngesinde dolanıyor.

Türksat4A

Türksat 4A
Türksat.com

Türksat 4A: 14 Şubat 2014’te Kazakistan’ın Baykonur Uzay Üssün’nden Proton roketiyle fırlatıldı. Görev süresinin 30 yıl olması planlanan uydu, Türkiye, Kuzey Afrika, Avrupa, Ortadoğu ve Asya ile Sahra Altı Afrika bölgelerini kapsıyor. 4900 kg’lık uydu, yerden yaklaşık 36.000 km yükseklikte 42° Doğu boylamı yörüngesinde dönüyor.

Türksat 4B: 16 Ekim 2015’te Kazakistan’ın Baykonur Uzay Üssün’nden Proton roketiyle uzaya fırlatıldı. Türksat 4B haberleşme uydusu Türkiye, Afrika, Avrupa, Ortadoğu ve Çin’in batısını içine alan Güney Batı Asya’yı kapsıyor. 3900 kg’lık uydu, 50° Doğu boylamı yörüngesinde dolanıyor. Türksat 4B ile birlikte 50° Doğu yörüngesinde ilk kez bir Türk uydusu işletilmeye başlandı. Bu uydu ile TV yayıncılığına ek olarak yüksek hızlı ve düşük maliyetli internet erişim hizmeti sağlanıyor.

Türksat 5A: 8 Ocak 2021’de ABD’nin Florida Eyaleti’ndeki Cape Canaveral Uzay Üssü’nden SpaceX firmasının Falcon 9 roketiyle uzaya fırlatıldı. Tamamen elektrikli itki sistemine sahip uydunun görev süresinin 15 yıl olması planlanıyor. Türkiye, Doğu, Batı ve Orta Doğu’yu, ayrıca Kuzey Afrika, Güney Afrika, Batı Afrika’yı kapsıyor. Yaklaşık 3500 kg’lık uydu, yerden yaklaşık 35.800 km yükseklikte 31° Doğu boylamı yörüngesinde dolanıyor. Türksat 5A, TV yayıncılığı ve uydu haberleşme alanlarında hizmet veriyor.

Türksat 5B: 19 Aralık 2021’de ABD Florida’daki Cape Canaveral Uzay Üssü’nden SpaceX firmasının Falcon 9 roketiyle uzaya fırlatıldı. Görev süresinin 15 yıl olması planlanan uydu, Orta Doğu’nun tamamı ile Basra Körfezi, Kızıldeniz, Akdeniz, Kuzey ve Doğu Afrika, Nijerya, Güney Afrika ve bu bölgelere yakın komşu ülkeleri içeren geniş bir alanı kapsıyor. 4516 kg’lık uydu, yerden 35.785 km yükseklikte, 42° Doğu boylamı yörüngesinde dolanıyor. Türksat 5B uydusuyla birlikte 42° Doğu boylamı yörüngesindeki haberleşme uydusu sayımız üçe çıkmış oldu. Uydu filomuzdaki en güçlü ve en yüksek kapasiteli uydu olan Türksat 5B, sınıfındaki uydulardan en az 20 kat daha yüksek kapasite verimliliği ile yüksek verimli uydu kategorisindedir.

Göktürk-3 ve Türksat 6A ise henüz projesi devam eden uydularımız. Göktürk-3 Sentetik Açıklıklı Radar (SAR) Yer Gözlem ve Keşif Uydu Sistemi, ASELSAN, TÜBİTAK Uzay ve TUSAŞ iş birliğinde Millî Savunma Bakanlığı için geliştiriliyor. Türkiye’de yerli olarak geliştirilen ve ülkemizin uzay alanındaki yeteneklerini daha ileri götürmesi amaçlanan ilk milli haberleşme uydusu Türksat 6A ise TÜBİTAK Uzay, TUSAŞ, ASELSAN ve CTECH firmaları ile birlikte geliştiriliyor.

Ağır ve hacimli uyduların yanı sıra bilgisayar ve elektronik donanımların küçültülmesiyle farklı boyutlarda minyatür uydular da yapılıyor. Bu uyduların hem üretimi hem de yörüngeye nakilleri büyük uydulara göre daha hesaplı oluyor. Ülkemizin ilk küp uydusu İTÜpSAT1, İTÜ Uzay Mühendisliği öğrencileri tarafından tasarlandı. 10 cm x 10 cm x 10 cm boyutlarında ve ağırlığı 1 kg’ı geçmeyen küp uydu, 23 Eylül 2009’da Hindistan’ın Sriharikota bölgesinde bulunan Satish Dhawan Uzay Mekezi’nin PSLC C-14 roketiyle uzaya fırlatıldı. Uydunun görevi, üzerinde yer alan denge sisteminin davranış ve verimliliği incelemek, fotoğraf çekmek ve ivmeölçer ile manyetometre gibi algılayıcılarının verilerini dünyaya yollamak.

Grizu

Grizu-263A
Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Grizu-263 Uzay Takımı

Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi’ndeki Grizu-263 Uzay Takımı tarafından geliştirilen ve 5 x 5 x 5 cm boyutlarında olan Grizu-263A cep uydu ise 13 Ocak 2022’de, ABD’nin Florida Eyaleti’ndeki Cape Canaveral Uzay Üssü’nden SpaceX firmasının Falcon 9 roketiyle uzaya fırlatıldı. Cep uydunun Alçak Dünya Yörüngesinde 4 yıl 8 ay boyunca görev yapması planlanıyor.

Kaynaklar: