Video Oyunları: Kim, Ne Zaman İcat Etti?

INTERFOTO/Alamy

Bilgisayarların yaygın olarak kullanılmaya başlandığı dönemlerden önce, oyun denildiğinde aklımıza saklambaç, körebe, yakan top gibi oyunlar gelirdi. O dönemlerde yaşayan çocuklar ve gençler için oyun sahası genelde parklar veya sokaklardı. Teknolojik gelişmeler her alanda olduğu gibi zamanla oyun algımızı da değiştirdi. Artık oyun denince aklımıza daha çok akıllı telefon, tablet, bilgisayar ve oyun konsolları üzerinden, genelde çevrim içi olarak oynanan ve video oyunu olarak adlandırılan oyunlar geliyor. Video oyun sektörü günümüzde o kadar büyüdü ki yalnızca oyun konsolu pazarının 2022 yılında 81 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Peki dünyadaki tüm insanlar için ortak bir eğlence aktivitesine dönüşen video oyunları nasıl ortaya çıktı? Geçmişten bugüne video oyun dünyasında hangi önemli gelişmeler yaşandı? Gelin hep birlikte öğrenelim.

diego_cervo/iStock

İlk Video Oyunu

1958 yılına kadar özellikle üniversitelerin araştırma laboratuvarlarında basit oyunlar ve simülasyonlar geliştirilse de bu oyunlar hareketli grafiklere sahip değildi. 1958’e gelindiğinde fizikçi William Higinbotham Tennis for Two adlı bir video oyunu geliştirdi. Osiloskop ekranında görüntülenebilen ve kolu çekip düğmeye basmaktan ibaret olan bu basit oyunda hareketli grafikler kullanıldığı için Tennis for Two tarihteki ilk video oyunu olarak kabul ediliyor. 

Bilgisayara Yüklenen İlk Oyun

1962 yılında Massachusetts Teknoloji Enstitüsünden Steve Russel ve arkadaşları tarafından Spacewar! adlı, bilgisayar tabanlı ilk oyun geliştirildi. Oyun aynı zamanda birden fazla bilgisayara yüklenen ilk oyun olma özelliğini de taşıyor.

İlk Video Oyun Konsolu

1972 yılında Ralph Baer ve arkadaşları, Magnavox Odyssey adıyla satışa sunulan ilk video oyun konsolunu icat etti. Televizyona bağlanarak çalıştırılan Odyssey birkaç basit oyun içeriyordu. Konsol üç yılda 700.000'den fazla sattı.

Odyssey’in bu başarısı rakip firmaların ortaya çıkmasını sağladı. Nolan Bushnell ve Ted Dabney, aynı yıl Atari’yi kurdu ve video oyun salonlarındaki bozuk para  ya da jetonla çalışan makinelerde oynanabilen Pong adlı oyunu kullanıma sundu ve büyük beğeni aldı. Bu arada ülkemizde bu oyun salonlarının hâlâ atari salonu, içindeki oyun makinelerinin ise atari olarak bilindiğini söyleyelim. Bu oyunun gördüğü ilgi nedeniyle Atari, 1977 yılında Atari 2600 isimli video oyun konsolunu piyasaya sürdü.

1978 ve 1980’de Space Invaders ve Pac-Man oyunları geliştirildi ve kullanıcılardan büyük ilgi gördü. 

1980’lerde özellikle ev konsollarının yaygınlaşmasıyla birlikte oyun pazarı çok fazla büyüdü. Talepleri karşılamak adına firmalar daha fazla oyun üretmeye başladı. Bu hızlı üretim ve tüketim süreci, oyunlarda tekrarı artırdı ve satışları düşürdü. Konsol sektörünü etkileyen başka bir faktör de rekabet nedeniyle bilgisayar fiyatlarının çok fazla düşmesiydi. Öyle ki 1982 yılında Commodore 64 ile bir konsol neredeyse aynı fiyata satılıyordu. Bu nedenle pek çok şirket piyasadan çekilmek durumunda kaldı.

1985’te Nintendo’nun oyun konsoluyla piyasa girmesinden sonra video oyun sektörü tekrar hareketlendi. Konsol maliyetlerini düşüren Nintendo, kalitesiz oyunların piyasaya sürülmesini önleyen birtakım önlemlerin alınmasını da sağladı. Ayrıca Super Mario Brothers (1985) ve Legend of Zelda (1986) adlı ünlü oyunları da piyasaya sürdü. 

Nintendo 1989 yılında elde taşınabilir "Game Boy" video oyun cihazını üretti. Ülkemizde de 1990'lı yıllarda bu oyun cihazına benzeyen ve elde taşınabilen Tetris tabanlı oyun cihazları çok sayıda kişi tarafından kullanıldı.

1980’li yılların sonuna doğru IBM ve Apple Macintosh bilgisayarlar oyun dünyasına girdi. 1991 yılında Civilization adlı strateji oyunu kişisel bilgisayarlar (PC) için piyasaya sürüldü. Bilgisayar teknolojisinde yaşanan gelişmeler üç boyutlu oyunların kapısını araladı. 1993’te Doom adlı bilgisayar oyunu geliştirildi. Özellikle internetin yaygınlaşmasıyla birlikte çok sayıda oyuncu çevrim içi şekilde birbirleriyle oynamaya başladı. 

1990’lı yıllarda video oyun konsol pazarına Sega ve Sony de katıldı. Aynı dönemde Mortal Kombat ve Street Fighter gibi popüler oyunlar ortaya çıktı. 1994’te PlayStation’ı piyasaya süren Sony’nin oyunlarının kullanıcılar tarafından rağbet görmesi ve fiyat politikası Sega ve Nintendo’nun Sony ile rekabet etmesini hayli zorlaştırdı.

2005 ve 2006 yıllarında Microsoft Xbox 360, Sony PlayStation 3 ve Nintendo Wii konsollarının satışa sunulması oyun sektöründe yeni bir dönemi başlattı. Wii’nin harekete duyarlı uzaktan kumandası, oyun oynamayı çok daha eğlenceli ve hareketli hâle getirdi.

2010’lu yıllara doğru video oyunları Facebook gibi sosyal medya platformlarına ve iPhone gibi mobil cihazlara yayıldı ve daha genel bir oyuncu kitlesine ulaştı. 

2012'de Wii U, 2013'te PlayStation 4 ve Xbox One geldi.  Sony 2016'da 4K video desteğine sahip ilk konsol olan PlayStation 4 Pro konsolunu kullanıcıların beğenisine sundu. 2017'nin başlarında Nintendo Switch piyasaya sürüldü. Microsoft ise 4K destekli konsolu Xbox One X'i 2017'nin sonlarında satışa sundu.

Sony ve Microsoft, 2020 sonunda çıkardıkları PlayStation 5 ve Xbox X ile sanal gerçekliği oyunlara dâhil ederek oyuncuların video oyunu deneyimini üst noktalara çıkardı. 

Günümüzde video oyunları hem konsollar hem bilgisayarlar hem de mobil cihazlar üzerinden milyonları birbirine bağlıyor. Teknolojinin de ilerlemesi sayesinde kullanıcılarına yeni deneyimler yaşatan video oyun sektörünün önümüzdeki dönemde daha da büyümesi bekleniyor. Peki sizin en sevdiğiniz oyun hangisi?

 

Kaynaklar:

• Ferris, J. ve ark., Dünyayı Değiştiren Fikirler, Çev.: Z. Arık Tozar, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, 2017.
• Turner, T. ve ark., Tarih Yazan 100 İcat Dünyamızı Şekillendiren Parlak Buluşlar, Çev.: F. C. Dansuk, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, 2019.
• https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/oyun-konsolu-pazari-2022-de-81-milyar-dolara-ulasacak/2450040
• https://www.wonderopolis.org/wonder/who-invented-the-first-video-game
• https://science.howstuffworks.com/innovation/famous-inventors/what-did-abraham-lincoln-invent.htm
• https://www.garantibbva.com.tr/tr/blog/video-oyunlari.page
• https://ungo.com.tr/2021/03/video-oyunlarinin-tarihi/
• https://manifold.press/oyun-kulturunun-neredeyse-kronolojik-gelisimi