WASP-127b'nin Atmosferinde Ses Hızını Aşan Rüzgârlar

ESO VLT

Çok Büyük Teleskop (VLT) gözlemevinin havadan görünümü. Her biri 8,2 metre çapında aynalara sahip Antu, Kueyen, Melipal ve Yepun Teleskopları.

Dünya’da fırtınalar, hortumlar ve kasırgalar sıkça görülür. Bilim insanları, Güneş Sistemi'nin dışında ve çok daha büyük ölçeklerde gerçekleşen gezegen rüzgârları olduğunu keşfetti. Gök bilimciler, 2016 yılında Dünya'dan yaklaşık 520 ışık yılı uzaklıkta yer alan WASP-127b ötegezegeninin atmosferini inceledi. Bu gaz devi (büyük oranda gazlardan oluşan), büyüklüğünün yanı sıra düşük kütleye sahip olması nedeniyle bu zamana kadar gözlemlenebilmiş, yoğunluğu en düşük gezegenlerden biri. WASP-127b, Güneş Sistemimizin en büyük gezegeni olan Jüpiter'den 1,3 kat daha büyük olmasına rağmen daha az kütleye sahip (%16 kadar daha düşük kütleli).

Gök bilimciler, Avrupa Güney Gözlemevi'nin (ESO) Şili'deki Çok Büyük Teleskobu (VLT) ile yaptıkları gözlemler sonucunda, WASP-127b’nin atmosferinde ses hızını aşan (süpersonik hız) rüzgârların varlığını tespit etti. Öyle ki bu rüzgârlar gezegenin kendi dönüş hızının neredeyse altı katı yani saniyede 9 kilometre (saatte yaklaşık 33 bin km) hızla hareket ediyor.

Bu, şimdiye kadar bir gezegende tespit edilen en hızlı rüzgâr olma özelliğini taşıyor. Karşılaştırmak gerekirse Güneş Sistemi'nde şimdiye kadar ölçülen en hızlı rüzgâr, saniyede "sadece" 0,5 km (saatte 1800 km) hızla Neptün'de tespit edilmişti. Araştırmacılara göre bu keşif, ötegezegenlerin atmosferik olayları hakkında daha fazla bilgi edinilmesini sağlayabilir.

Astronomy & Astrophysics dergisinde yayımlanan araştırmada ESO'nun VLT teleskobuna bağlı CRIRES+ cihazı kullanılarak WASP-127b'nin hava durumu ve atmosferi detaylı bir şekilde haritalandırıldı. Ötegezegenin atmosferinden geçen yıldız ışığını inceleyen araştırma ekibi, atmosferde çeşitli kimyasal moleküller tespit etti. Elde edilen veriler, ötegezegenin atmosferinde su buharı ve karbonmonoksit moleküllerinin bulunduğunu gösterdi.

Araştırma ekibi, atmosferdeki gaz moleküllerinin hareketlerini incelediğinde, atmosferin bir kısmının Dünya'ya doğru, diğer kısmının ise yüksek bir hızla Dünya'dan uzağa doğru hareket ettiğini tespit etti. Araştırmacılar, bunun sebebinin gezegenin ekvator bölgesinde hareket eden güçlü jet rüzgârları olabileceğini düşünüyor.

ESO/L. Galcada

Dünya’dan yaklaşık 500 ışık yılı uzaklıkta bulunan WASP-127b’nin sanatsal gösterimi. Görselde, ötegezegenin ekvator bölgesinde hareket eden, yeni keşfedilen süpersonik rüzgâr akımı görülüyor.

Sözlük:

Işık yılı: Işığın bir yılda aldığı yola karşılık gelen uzaklık birimidir. Gök bilimde büyük uzaklıklar için ışık yılı birimi kullanılır.

Ötegezegen: Güneş dışında başka bir yıldızın etrafında dolanan gezegenlere verilen addır.

Kaynaklar:

• https://www.eso.org/public/news/eso2502/?lang
• https://www.bbc.co.uk/newsround/articles/c62eng2ngxzo
• https://science.nasa.gov/exoplanet-catalog/wasp-127-b/
• https://exoplanetarchive.ipac.caltech.edu/overview/WASP-127
• Nortmann, L., Lesjak, F., Yan, F., Cont, D., Czesla, S., Lavail, A., ... & Seemann, U. (2025). CRIRES+ transmission spectroscopy of WASP-127 b-Detection of the resolved signatures of a supersonic equatorial jet and cool poles in a hot planet. Astronomy & Astrophysics, 693, A213.

Yazar Hakkında:

Astronom Mehmet Oğuzhan ERTURAN

Konya Bilim Merkezi