Bu uyku bozukluğunun neden kaynaklandığını anlamaya çalışan bilim insanları kuşlarda ve memeli hayvanlarda da benzer bir durumun var olduğunu belirledi. Bu durumun bir savunma mekanizması olabileceği düşünülüyor.

Uyku sırasında beyinde ve bedende oluşan değişikliklerin gelişmiş bir cihazla kaydedilerek analiz edildiği polisomnografi yöntemi ve başka beyin görüntüleme teknikleri kullanılarak yapılan araştırmalarda, yeni bir ortamda uyuduğumuzda beynin sol yarım küresinin etkinliğinin sağ yarım küresinin etkinliğinden daha yüksek olduğu anlaşıldı. Uyku derinliği azalmış olan sol yarım kürede çevresel uyarılara karşı sağ yarım küreye göre daha fazla sinirsel aktivite gözlendi. Yani yeni bir ortamda uyuduğumuzda beynin sol yarım küresi adeta bir gece gözlemcisi gibi davranıyor. İlk gece etkisi, tanımadığımız ve potansiyel olarak tehlikeli bir çevrede hayatta kalmak için gerekli bir uyum mekanizması olabilir.

Yeni bir ortamda ilk defa uyuduğumuzda neden sol beynin sağ beyine göre daha etkin olduğu ise tam olarak bilinmiyor. Bu sorunun cevabı olabileceği düşünülen görüşlerden biri sol beyinde beyin bölgeleri arasındaki işlevsel bağlantıların sağ beyne göre daha güçlü olması. Bu durum bir tehlike algılandığında daha hızlı tepki verilmesi için avantaj sağlayabilir.