Stonehenge Önce Galler’de Dikilmiş

Tarih öncesi dönemlerden kalma anıtların en bilinenlerinden biri İngiltere’deki Stonehenge’dir. Amesbury şehrinin üç kilometre batısındaki Salisbury Düzlüğü’nde yer alan anıtın en dışında her biri yaklaşık 4 metre yüksekliğinde, 2 metre genişliğinde kum taşları yer alır. Her birinin kütlesi 25 ton civarında olan bu kum taşları, üzerlerine yatay olarak yerleştirilmiş boyunduruk taşlarıyla birbirine bağlıdır. Yaklaşık 110 metre çapındaki bu çember biçimli dış yapının iç kısmında ufak dolan taşlarıyla oluşturulmuş başka bir çember daha vardır. Stonehenge’in en iç kısmında ise trilithon olarak adlandırılan iki dikey taş ve üzerlerine yerleştirilmiş bir yatay taştan oluşan bir yapı bulunur. Devasa anıtın giriş kısmı, yaz gün dönümünde Güneş’in doğduğu yöne bakar.

Geçmişte yapılan çalışmalar, MÖ 3200’lü yıllarda dikilen anıttaki dolan taşlarının Galler’deki taş ocaklarından geldiğini gösteriyordu. Ancak radyokarbon tarihlendirme yöntemi kullanılarak yapılan analizlere göre bu taş ocaklarından taş çıkarıldığı dönemlerle Stonehenge’in dikildiği dönemler arasında en azından birkaç yüzyıl vardı. Bu durumu açıklamak için öne sürülen görüşlerden biri, Stonehenge’in ilk olarak başka bir yerde dikildikten sonra sökülerek bugünkü konumuna taşındığıydı. 

Londra Kolej Üniversitesinden Michael Parker Pearson ve arkadaşları da Stonehenge’in başka bir yerden sökülerek getirildiğini düşünüyor ve on yıldan beri Stonehenge’in ilk kurulduğu yeri tespit etmek için çalışıyorlardı. Araştırmacılar 2017 ve 2018’de Galler’deki Preseli bölgesinde kazılar yapmış ve kısmi bir çember biçiminde dizili, Stonehenge’dekilere benzer devrik dolan taşları keşfetmişlerdi. Çalışmalar ilerledikçe, Waun Mawn adı verilen kazı bölgesinde bir zamanlar içlerinde büyük taşlar olduğu anlaşılan soket biçimli boş çukurlar da keşfedildi. Üstelik boş çukurlar ve devrik taşlar tıpkı Stonehenge’deki gibi 110 metre çaplı bir çemberin üzerinde yer alıyordu ve anıtın giriş kısmı da Stonehenge’inki gibi yaz gün dönümünde Güneş’in doğduğu yöne bakıyordu. 

Waun Mawn kazı alanı. Kaynak: Pearson ve ark., Antiquity.

Bu sonuçlar Stonehenge’in ilk olarak Galler’deki Preseli bölgesinde dikilip daha sonra sökülerek Salisbury Düzlüğü’ndeki bugünkü konumuna taşındığı şeklinde yorumlanıyor. Bilimsel çalışmalar da Waun Mawn’daki kayıp taşların MÖ 3400-3200 döneminde dikildiğini ve 300-400 yıl sonra Stonehenge’in dikilmeye başlandığı dönemde söküldüğünü gösteriyor.

Araştırmacılar Waun Mawn’ın sökülerek Stonehenge’in dikilmesinin büyük bir göçün parçası olabileceğini söylüyorlar. Stonehenge civarındaki insan ve hayvan kalıntıları üzerinde yapılan testler de bu düşünceyi destekliyor.

Konu ile ilgili detaylı bilgiye Antiquity’de yayımlanan makaleden ulaşabilirsiniz.

Sözlük:

Boyunduruk: Kapı veya pencere vb. açıklıkların üzerine konulan ağaç, taş veya beton kiriş.

Dolan taşı: Mineralleri gözle görülebilen, benekli ve yeşilimtırak renkli gabro ile bazalt arası püskürük kütle.

Kum taşı: Kum tanelerinin kaynaşmasıyla oluşmuş bir tür tortul kayaç.