Eylül Ayının Gök Olayları

Eylül ayında Venüs, Mars, Satürn ve Jüpiter birlikte gökyüzü gözlemcileri için harika gökyüzü manzaraları sunuyor. Ufkun üzerinden çok yükselmeyen Merkür’ün ise eylül ayında gözlemlenmesi hayli zor. Merkür’ü ayın ikinci yarısında Güneş’in batışından sonra batı ufkunun üzerinde kısa süreliğine görmeyi deneyebilirsiniz.

Venüs eylül ayında gün doğumundan yaklaşık üç saat önce doğu ufkundan doğuyor. Eylül ayının başında gökyüzünde İkizler Takımyıldızı’nda bulabileceğiniz Venüs, ayın ilerleyen günlerinde Aslan Takımyıldızı’na doğru hareket ediyor. 13-14 Eylül tarihlerinde Dünya’ya en yakın açık yıldız kümelerinden biri olan Arıkovanı Yıldız Kümesi, Ay ve Venüs gökyüzünde birbirine yakın görülebilir.

Güneş’ten yaklaşık iki saat sonra doğan Mars eylül ayında neredeyse gece boyunca gökyüzünde. Mars’ın parlaklığı ve görünür büyüklüğü ayın ilerleyen günlerinde artıyor. Mars 6 Ekim’de yörünge hareketi sırasında Dünya’ya en yakın konuma geliyor. Bu nedenle eylül ve ekim ayları Mars gözlemi için hayli uygun zamanlar. Mars, 6 Eylül’de sondördün evresine yaklaşan Ay ile birbirine yakın görülebilir.

Jüpiter ve Satürn eylül ayında Güneş’in batışından sonra güneydoğu ufkunun üzerinde ortaya çıkıyor. 12 Eylül’de Jüpiter’in retrograde hareketi duruyor ve gezegen gökyüzünde batıdan doğuya doğru hareket etmeye başlıyor. Aynı durum Satürn için 29 Eylül’de gerçekleşiyor. Bu tarihten sonra Güneş Sistemi’nin iki gaz devi gökyüzünde birbirine yaklaşmaya başlıyor. 21 Aralık’ta Jüpiter ve Satürn arasındaki açısal mesafe 0,1 dereceye kadar düşüyor.
25 Eylül’de ilkdördün evresindeki Ay güney ufkunun üzerinde Jüpiter ile Satürn’ün arasında görülebilir.

Gezegenler gökyüzünde arka plandaki yıldızlarla kıyaslandığında çoğunlukla batıdan doğuya doğru hareket diyormuş gibi görünür. Ancak bazı zamanlar bu hareket tersine döner ve gezegenler kısa bir süre doğudan batıya doğru hareket eder. Gezegenlerin bu hareketi retrograde hareket olarak isimlendirilir.

Mars’ın retrograde hareketi
Fotoğraf: Tunç Tezel

Ay; Dünya etrafındaki yörünge hareketi sırasında 6 Eylül'de Dünya’ya en uzak, 18 Eylül’de ise Dünya’ya en yakın konumda. Bu konumlardayken Dünya ile Ay arasındaki mesafe sırasıyla 405.606 km ve 359.075 km.

Sonbahar ekinoksu (sonbahar ılımı olarak da bilinir) bu yıl 22 Eylül’de gerçekleşiyor. Sonbahar ekinoksu Kuzey Yarımküre’de yazın bitişi ve sonbaharın başlangıcı anlamına gelir. Sonbahar ekinoksunun her yıl 23 Eylül’e gerçekleştiği bilinir ancak 22 Eylül ve 24 Eylül’de de denk gelebilir.
Ekinoks, aydınlanma çemberinin (Güneş’in Dünya’yı aydınlattığı bölge ile karanlıkta kalan bölge arasındaki hatta verilen isimdir) kutuplardan geçtiği anda gerçekleşen bir olaydır. Güneş bu anda Kuzey Yarımküre’yi ve Güney Yarımküre’yi eşit miktarda aydınlatır.

Görsel: EUMETSAT

Kaynaklar:

• 2020 Gök Olayları Yıllığı, TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi
• https://eclipse.gsfc.nasa.gov/SKYCAL/SKYCAL.html