Ekim 2021’de Gökyüzünde Neler Oluyor?
Merkür’ü ekim ayının son iki haftasında Güneş’in doğuşundan önce gözlemleme fırsatını kaçırmayın. Çünkü ekim, 2021’de şafak vakti Merkür’ü en iyi şekilde görebileceğiniz ay.
Merkür, 9 Ekim’de yörünge hareketi sırasında Güneş ile Dünya’nın arasından geçiyor. Bu tarihten yaklaşık 10 gün sonra Merkür, Güneş’in doğuşundan önce doğu-güneydoğu yönünde ufkun üzerinde ortaya çıkmaya başlıyor. Merkür, ekim ayının son haftasında şafak vakti gözlem için hayli uygun konumda.
Venüs, ekim ayında gün batımından sonra güneybatı yönünde ufkun üzerinde görülebilir. 30 Ekim’de ise Güneş ile aralarındaki açısal mesafenin en yüksek olduğu en büyük doğu uzanımı konumuna geliyor. Bu süreçte gezegen yuvarlağının görünen büyüklüğü artıyor ve en büyük doğu uzanımı konumunda maksimuma ulaşıyor. Bu konumdayken gezegen yuvarlağının %49’u aydınlık görünüyor.
9 Ekim’de hilal şeklindeki Ay ve Venüs’ü bir arada görebilirsiniz. Venüs, 16 Ekim’de Akrep Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı Antares’le birbirine çok yakın. İki gök cismini tekrar bu kadar yakın görebilmek için 2029 yılını beklemeniz gerekiyor.
Mars, 8 Ekim’de Güneş’in arkasından geçiyor. Bu süreçte Kızıl Gezegen’i kasım ayının sonunda gökyüzünde tekrar görülmeye başlayıncaya kadar gözlemlemek mümkün değil.
Satürn ve Jüpiter, ekim ayının başında Güneş’in batışından sonra güneydoğu yönünde ufkun üzerinde ortaya çıkıyor ve gece yarısından yaklaşık 2 saat sonra batıyor. Her iki gezegen de ayın ilerleyen günlerinde daha erken batmaya başlıyor ve parlaklıkları azalıyor. 14 Ekim’de ilk dördün evresindeki Ay’ı, Satürn ve Jüpiter’in arasında bulabilirsiniz.
Satürn ve Jüpiter, ekim ayında Oğlak Takımyıldızı’nda. Satürn’ün haziran ayından bu yana devam eden geriye doğru (retrograde) hareketi 11 Ekim’de son buluyor. Jüpiter’in geriye doğru hareketi ise 18 Ekim’de duruyor. Normalde gezegenler geceden geceye arka plandaki yıldızlara göre gökyüzünde hafifçe batıdan doğuya kayıyormuş gibi görünür. Ancak bu hareket belirli dönemlerde tersine döner. Buna geriye doğru (retrograde) hareket denir. Örneğin Jüpiter ile Oğlak Takımyıldızı’nın dördüncü parlak yıldızı olan Deneb Algedi arasındaki açısal mesafe 18 Ekim’e kadar artarken, 18 Ekim’de Jüpiter’in geriye doğru hareketi sonlandığı için, iki gök cismi arasındaki mesafe bu tarihten sonra azalmaya başlıyor.
Ay, yörünge hareketi sırasında 8 Ekim’de Dünya’ya en yakın, 24 Ekim’de ise Dünya’ya en uzak konumda. Bu konumlardayken Ay ile Dünya arasındaki mesafe sırasıyla 363.400 kilometre ve 405.600 kilometre.
Avcı (Orionid) gök taşı yağmuru, 20-21 Ekim’de en yüksek etkinliğe ulaşıyor. 26 Eylül ile 22 Kasım arasında etkinliğini devam ettiren Avcı göktaşı yağmurunun kaynağı 1P/Halley Kuyruklu Yıldızı. Gök taşı yağmurunun en yüksek etkinliğe ulaştığı tarihte ışık kirliliğinden uzak bir yerde ve berrak bir gökyüzünde maksimum 20 gök taşı görülebilir. Bu tarihte gök taşlarının gökyüzünde ortaya çıkıyormuş gibi göründüğü noktayı (saçılma noktası) Avcı Takımyıldızı’nda bulabilirsiniz. Saçılma noktası, gece yarısından yaklaşık iki saat önce kuzeydoğu-doğu ufkundan doğuyor ve Güneş’in doğuşundan önce ufkun üzerinde en yüksek noktaya ulaşıyor. Ancak bu tarihte dolunay evresinde olan Ay, gök taşlarının fark edilmesini zorlaştırabilir.
Kaynaklar:
- 2021 Gök Olayları Yıllığı, TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi
- https://svs.gsfc.nasa.gov/11353
- https://www.amsmeteors.org/meteor-showers/meteor-shower-calendar/
