Ocak Ayının Gök Olayları
2020 yılı Dörtlük (Quadrantid) göktaşı yağmuruyla açılış yapıyor. Yılın ilk göktaşı yağmuru 3-4 Ocak’ta en yüksek etkinliğe ulaşıyor. Dörtlük göktaşı yağmurunun en yüksek etkinliğe ulaştığı tarihte Ay ilkdördün evresinde. Bu tarihte berrak bir gökyüzünde ve şehir ışıklarından uzakta saatte maksimum 120 göktaşı görülebilir.
2020 yılı Dörtlük (Quadrantid) göktaşı yağmuruyla açılış yapıyor. Yılın ilk göktaşı yağmuru 3-4 Ocak’ta en yüksek etkinliğe ulaşıyor. Dörtlük göktaşı yağmurunun en yüksek etkinliğe ulaştığı tarihte Ay ilkdördün evresinde. Bu tarihte berrak bir gökyüzünde ve şehir ışıklarından uzakta saatte maksimum 120 göktaşı görülebilir.
https://www.meteorshowers.org - International Meteor Organisation
Göktaşı yağmurları isimlerini çoğunlukla saçılma noktası hangi takımyıldızda ise o takımyıldızdan alır. Dörtlük göktaşı yağmuru bu durumun önemli istisnalarından biri. Çünkü yılın ilk göktaşı yağmuru olan Dörtlük göktaşı yağmuru adını şu an Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından kabul edilen takımyıldızı listesinde bulunmayan Quadrans Muralis Takımyıldızı’ndan alıyor. 1795’te Fransız gökbilimci Jerome Lalande tarafından keşfedilen Quadrans Muralis Takımyıldızı bugün Çoban ve Ejderha olarak isimlendirilen takımyıldızlar arasında yer alıyordu.
Göktaşı yağmurları sırasında göktaşları gökyüzünde sanki bir noktadan ortaya çıkıyor ve her yöne dağılıyormuş gibi görünür. Bu nokta saçılma noktası olarak isimlendirilir.
Ocak ayında Merkür, Jüpiter ve Satürn Dünya’dan bakıldığında Güneş’e hayli yakın konumdalar. Bu nedenle bu üç gezegeni ayın ilk yarısında görmek mümkün değil.
Jüpiter 27 Aralık’ta yörünge hareketi sırasında Dünya’ya göre Güneş’in arkasından geçmişti. Güneş’in parlaklığı nedeniyle Jüpiter birkaç hafta boyunca gökyüzünde görülemiyor. Jüpiter ocak ayının ortasından sonra Güneş’in doğuşundan önce güneydoğu ufkunun üzerinde ortaya çıkıyor. Satürn ise 13 Ocak’ta Güneş’in arkasından geçiyor. Halkalı gezegen Satürn’ü ancak ocak ayının son günlerinde Güneş’in doğuşundan önce ufkun üzerinde görebilirsiniz.
Güneş Sistemi’nin en küçük gezegeni Merkür ise 10 Ocak’ta üst kavuşum noktasında. Bu konumdayken Merkür, Güneş ve Dünya aynı hizadadır ve Güneş Merkür ile Dünya’nın arasında bulunur.
Üst kavuşum noktasından ayrılan Merkür ocak ayının sonlarına doğru gün batımından sonra güneybatı ufkunun üzerinde tekrar ortaya çıkıyor. Ancak gezegen ufkun üzerinden çok yükselmiyor.
Mars ocak ayında Güneş’ten yaklaşık üç saat önce kuzeydoğu ufkunun üzerinden doğuyor. Kızıl Gezegen ocak ayının başında Akrep Takımyıldızı’nda. Ayın ilerleyen günlerinde ise Yılancı Takımyıldızı’na doğru hareket ediyor.
Ocak ayında kırmızımsı rengiyle gökyüzünde kolayca fark edilen, Akrep Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı Antares’i ve Mars’ı birbirine yakın görebilirsiniz. 21 Ocak’ta bu ikiliye yeniay evresine yaklaşan Ay da ekleniyor.
Venüs ocak ayında Güneş’in batışından sonra gökyüzünde. Ocak ayı boyunca günler ilerledikçe Venüs’ün ufkun üzerindeki yüksekliği gitgide artıyor. Venüs’ün aydınlık görünen kısmı büyümeye devam ediyor. Bu nedenle ocak ayı Venüs’ün evrelerini de gözlemlemek için hayli uygun bir ay.
10 Ocak’ta yarı gölgeli Ay tutulması gerçekleşiyor. Tutulma Ay’ın Türkiye saati ile 20.08’de Dünya’nın arkasındaki yarı gölgeye girmesiyle başlıyor. Maksimum tutulma ise 22.11’de gerçekleşiyor. Bu sırada Ay’ın %89,5’i yarı gölgede kalacak. Tutulma 11 Ocak saat 00.12’de Ay’ın yarı gölgeden çıkması ile sona eriyor.
10 Ocak’taki yarı gölgeli Ay tutulması ülkemizden de gözlenebiliyor.
Kaynaklar:
- 2020 Gök Olayları Yıllığı, TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi
- https://eclipse.gsfc.nasa.gov/SKYCAL/SKYCAL.html
- https://www.imo.net/viewing-the-2020-quadrantid-meteor-shower/
