Bilgiyi Aklımızda Nasıl Tutarız?
Beynimiz duyu organlarımız aracılığıyla çevreden bilgi toplar ve hafızaya kaydeder. Bu bilgiler de çevreyi algılama, problem çözme ve davranış geliştirme gibi işleri gerçekleştirmek için kullanılır. Bilgileri bazen anlık olarak, bazen kısa, bazen de uzun süre hafızamızda tutarız. Bunu belirleyen ise bilgiler hafızaya kaydedilirken duyusal bellek, kısa süreli bellek ve uzun süreli bellekten hangisinin kullanıldığıdır.
Bu sesli yayına Bilim Genç Spotify, Google Podcasts, Apple Podcasts ve YouTube kanalları üzerinden de ulaşabilirsiniz.
Duyusal bellek, bilgileri sadece birkaç saniye gibi çok kısa bir süre için akılda tutmamızı sağlar. Örneğin burnumuz çok keskin bir koku aldığında bu kokuyu çok kısa bir süre hatırlarız ya da yürüyüş yaptığımız yolun etrafında bulunan farklı büyüklükte binaları, farklı renk ve şekillerdeki arabaları veya telefonda konuşan insanları hatırlarız. Fakat yeterince odaklanmadığımız için binalara, araçlara ve insanlara ait detayları hatırlamayız.
Duyu organlarımız çevreden bilgi toplamamızı sağlar.
Konsantrasyon, duyusal bellek ve kısa süreli bellek arasında bir aşama olarak düşünülür. Kısa süreli bellek, duyu organları tarafından toplanan bilgilere odaklanılması sonucu oluşur.
Kısa süreli bellek, bilgilerin genellikle 20-30 saniye boyunca akılda tutulmasını sağlar. Verilen dikkate bağlı olarak bilgilerin hafızada tutulma süresi bir dakikaya çıkabilir. Örneğin karşınızdaki kişinin size hızlı bir şekilde telefon numarasını söylediğini düşünün. Zihninizde bu numarayı anlık olarak tutmaya çalışırsınız fakat kısa bir süre sonra numarayı tamamen unutursunuz. Eğer telefon numarasını zihninizde tekrar ederseniz ya da sesli söylerseniz bir süre daha hafızanızda tutabilirsiniz.
Bir bilgi kısa süreli bellekte yeterince kalırsa zamanla uzun süreli belleğe geçer. Genellikle uzun süreli belleğe kaydedilen bilgilerin zihinde sonsuza kadar kalacağı düşünülür. Fakat bilgilerin uzun süreli bellekte ömür boyu kalma ihtimalleri varken bir gün ya da bir hafta sonra hafızadan silinebilirler de.
Uzun süreli anılarımız oluşurken hipokampus hafızadan bilgiyi geri çağırır ve sinapslar arasında yeni bağlar oluşmasını sağlar. Bu bağlar ne kadar çok kurulursa bilginin hafızada kalma süresi de o kadar uzar.
Kaynaklar:
- Aben, B. ve ark., “About the distinction between working memory and short-term memory”, Frontiers in Psychology, 2012.
- https://lesley.edu/article/stages-of-memory
- https://psycnet.apa.org/fulltext/2017-22544-001.pdf
- https://www.scientificamerican.com/article/experts-short-term-memory-to-long-term/
- https://www.scientificamerican.com/article/how-do-short-term-memories-be...
- https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs10648-013-9246-y
