Biyoalgılayıcılar

Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyokimya Bölümü’nden Doç. Dr. Dilek Demirkol ile hastalık tanısı ve çevre kirliliklerinin incelenmesi dâhil pek çok alanda kullanılan biyoalgılayıcılar üzerine bir söyleşi gerçekleştirdik.

TÜBİTAK Bilim Genç: Kendinizi kısaca tanıtabilir misiniz?

Doç. Dr. Dilek Demirkol: 28 Temmuz 1980’de İzmir’de doğdum. 2002'de Ege Üniversitesi Biyokimya Bölümü’nde lisansımı, 2004 yılında yüksek lisansımı, 2010 yılında ise doktoramı tamamladım. Doktora sırasında İtalya ve Almanya’da çalışmalar yaptım. Doktora sonrasında Avrupa Biyokimya Dernekleri Federasyonu'ndan (FEBS) kazandığım burs ile çalışmalarıma devam ettim. 2013 yılında malzeme bilimleri alanında UNESCO-L’ORÉAL Ulusal Genç Bilim Kadınlarına Destek Bursu’na ve ODTÜ Prof. Dr. Mustafa Parlar Araştırma Teşvik Ödülü'ne, 2014 yılında Fevzi Akkaya Bilimsel Etkinlikleri Destekleme Fonu Araştırma Destek Ödülü'ne ve Bilim Kahramanları Derneği Yılın Bilim İnsanı Ödülü'ne, 2015 yılında ise Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) Üstün Başarılı Genç Bilim İnsanı Ödülü’ne (GEBİP) layık görüldüm. Halen Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyokimya Bölümü’nde görev yapıyorum. Uluslararası Atıf Endeksleri kapsamındaki dergilerde basılmış 84 bilimsel makalem var. Bu makalelere bugüne kadar 1300’ün üzerinde atıf yapıldı. Ulusal/uluslararası konferanslarda ise 91 civarında sunum yaptım.

TÜBİTAK Bilim Genç: Peki, araştırma konularınız neler?

Doç. Dr. Dilek Demirkol: Biyolojik moleküllerin tanıyıcı kısım olarak kullanıldığı çeşitli biyoalgılayıcıların tasarımına ilişkin çalışmalar yapıyorum. Hızlı, doğru sonuç veren ve yüksek duyarlılıkta analize imkân sağlayacak sensörlerin üretimi için yüzeyler hazırlıyorum.

TÜBİTAK Bilim Genç: Laboratuvarınızda ne tür araştırmalar yapılıyor?

Doç. Dr. Dilek Demirkol: Araştırmalarımızın temelini glukoz, alkol, ilaçlar gibi küçük moleküllerden hastalık yapıcı mikroorganizmalar (patojenler) ya da kanser hücreleri gibi daha büyük yapılara kadar geniş bir yelpazede birçok hedefin belirlenmesine yönelik biyoalgılayıcıların hazırlanması oluşturuyor. Bunun dışında laboratuvarımızda TÜBİTAK destekli projeler kapsamında kanser hücrelerini hedef alan ilaç salım sistemleri dizayn ediliyor. Özellikle biyouyumlu ve biyobozunur materyaller, killer ve nanomalzemelerin kullanımıyla belirlenmek istenen moleküle özel tanıyıcı yüzeyler hazırlıyoruz.

TÜBİTAK Bilim Genç: Çalışmalarınızın uygulama alanları neler?

Doç. Dr. Dilek Demirkol: Biyoalgılayıcılar hastalık tanısında, yiyecek ve içecek endüstrisinde, çevresel kirliliklerin incelenmesinde, ilaçların belirlenmesinde ve biyolojik süreçlerin izlenmesinde kullanılıyor. Özellikle hızlı, kolay ve doğru ölçüm yapabilen sensörlerin geliştirilmesi son derece önemli. Ben ve öğrencilerim de daha iyi özelliklere sahip biyoalgılayıcılar geliştirmeye çalışıyoruz.

TÜBİTAK Bilim Genç: Bu alanda sanayi ile birlikte yürüttüğünüz herhangi bir proje var mı?

Doç. Dr. Dilek Demirkol: Araştırmacı olarak görev yaptığım Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı destekli iki proje kapsamında sanayi ile ortak çalışmalarımız devam ediyor. Bunların ilkinde antioksidan, antimikrobiyal ve hücre kültürü etkinliği artırılmış bitkisel preparatlar, diğerinde ise yatay akış (lateral flow) testleri hazırlanıyor. Ayrıca son yıllarda TÜBİTAK 2209-B-Sanayi Odaklı Lisans Bitirme Tezi Destekleme Programı kapsamındaki çeşitli projelerde lisans öğrencilerine danışmanlık yapıyorum.

TÜBİTAK Bilim Genç: Araştırma grubunuzda hangi bölümlerden öğrenciler yer alabiliyor?

Doç. Dr. Dilek Demirkol: Ağırlıklı olarak lisans eğitimini biyokimya üzerine almış öğrencilerim var. Ayrıca biyoloji, kimya ve fizik gibi farklı bölümlerden mezun olmuş öğrencilere de danışmanlık yapıyorum. Temel bilimlere yatkın, araştırmaya meraklı, deney yapma isteği ve yeteneği olan öğrencilerle her zaman çalışmak isterim.

TÜBİTAK Bilim Genç: Peki, bu alanda çalışacak birinin iş imkânları neler olabilir?

Doç. Dr. Dilek Demirkol: İçinde bulunduğumuz yüzyıl biyolojik bilimler ve biyoteknoloji çağı olarak kabul ediliyor. Biyokimya, biyoteknoloji ve gen teknolojisindeki gelişmelere paralel olarak bu konularda çalışanların iş imkânları da artıyor. Bu alanlarda eğitim almış kişiler gıda, ilaç, tıbbi ve kimyasal maddeler, tarım ilaçları, kozmetik ve deterjan sanayileri ve fermantasyon teknolojisine dayalı sanayi kollarında; üniversitelerde; tıp, tarım ve çevre ile ilgili araştırma merkezlerinde ve laboratuvarlarında görev alabilirler.