Biyolojide Sınıflandırma Nasıl Yapılır?
Soru-Cevap köşesinde bu ay sizlere biyolojide sınıflandırmanın nasıl yapıldığını anlatıyoruz.
HuyThoai/iStock.com
Bilim insanları dünyada yaklaşık 9 milyon canlı türünün yaşadığını tahmin ediyor. Fakat şu ana kadar yalnızca 1,2 milyon tür keşfedildi. Yapılan araştırmalar sayesinde her yıl yeni türler bulunuyor. Peki bilim insanları buldukları yeni türleri nasıl sınıflandırıyor?
Sınıflandırma Nedir?
Biyolojide canlılar akrabalık derecelerine, benzerlik ve farklılıklarına göre belirli gruplara ayrılır. Buna sınıflandırma denir.
Taksonomi Nedir?
Benzer ortak özelliklere sahip canlıların yerleştirildiği her bir kategoriye takson, canlıları sınıflandırmak için gerekli olan bütün kural ve kriterleri belirleyen bilim dalına ise taksonomi denir.
Sınıflandırma Nasıl Yapılır?
Geçmişte bilim insanları sınıflandırmayı canlıların sadece benzer dış özelliklerine bakarak yapıyordu. Fakat günümüzde dış özelliklerin canlıları sınıflandırmak için yeterli olmadığı anlaşıldı. Şu an sınıflandırma yapılırken canlıların DNA ve amino asit dizilimlerine, hücre yapılarına, embriyo dönemindeki gelişimlerine, vücut simetrilerine, fizyolojik, anatomik ve biyokimyasal özelliklerine bakılıyor.
Âlem Nedir? Âlem Nasıl Belirlenir?
Sınıflandırma sırasında önce canlının hangi âleme yerleştirileceği belirlenir. Âlem belirlenirken genel özelliklere bakılır. Örneğin canlının tek hücreli mi yoksa çok hücreli mi olduğu, oksijenli solunum mu yoksa oksijensiz solunum mu yaptığı, heterotrof mu yoksa ototrof mu olduğu, hareket edip etmediği ve nasıl ürediği belirlenmeye çalışılır. Âlem, altı gruptan oluşur. Bunlar bakteriler, arkeler, protistler, bitkiler, mantarlar ve hayvanlardır.
Şube Nedir? Şube Nasıl Belirlenir?
Bir sonraki adımda canlının ortak şekil, boyut ve renk gibi dış özellikleri ile gelişme ve büyüme sürecindeki benzerliklerinin yanı sıra amino asit ve DNA dizilimi gibi genetik özelliklerine bakılarak canlının şubesi belirlenir. Örneğin hayvanlar âleminde yer alan bir canlı birbirini takip eden omurlardan oluşan bir omurgaya ve kapalı kan dolaşımına sahipse; iç iskeletine bağlı kasları varsa ve bu kaslarla hareket edebiliyorsa; hormon salgılayan bezleri, böbrekleri ve merkezi sinir sistemi bulunuyorsa bu canlı omurgalılar şubesine yerleştirilir.
Sınıf Nedir? Sınıf Nasıl Belirlenir?
Canlının şubesi tespit edildikten sonra sınıfı belirlenir. Örneğin omurgalılar şubesinde yer alan bir canlının dişilerinde meme bezleri bulunuyorsa, hem dişi hem de erkek bireylerinde ter bezleri ve kıllar varsa, orta kulak kemikleri ve beyinde neokorteks bölgesi bulunuyorsa bu canlı memeliler sınıfına yerleştirilir.
Takım Nedir? Takım Nasıl Belirlenir?
Sınıfı tespit edilen canlının daha sonra vücut yapısı, yaşam alanı ve yeme alışkanlıkları gibi özelliklerine bakılarak takımı belirlenir. Örneğin memeliler sınıfında yer alan ve temel olarak et ile beslenen canlılar etçiller takımında, böceklerle beslenenler ise böcekçiller takımında yer alır.
Aile Nedir? Aile Nasıl Belirlenir?
Canlının takımı tespit edildikten sonra ortak özelliklerine bakılarak ailesi belirlenir. Örneğin canlının ince ve uzun bacakları, çalı gibi kuyruğu, dik ve sivri kulakları, iyi gelişmiş azı ve çene dişleri varsa bu canlı köpekgiller ailesine; geri çekilebilir tırnağı, ince ve kaslı vücudu, bıyıkları, yumuşak tüyleri, geniş göz ve kulakları ile güçlü esnek ön ayakları varsa kedigiller ailesine yerleştirilir.
Cins Nedir? Cins Nasıl Belirlenir?
Ailesi tespit edilen canlı daha çok benzer ortak özelliğe sahip olduğu canlılar ile aynı cinse yerleştirilir. Örneğin köpekgiller ailesinde yer alan ve kütlesi 7 kg-40 kg arasında olan, havlama ve koku ile bölgesini belirleyen, ortalama 10 yıl yaşam ömrüne sahip canlılar Canis; kütlesi 5 kg-8 kg arasında olan, temelde etçil olan ama otçul da davranabilen, ortalama 5 yıl yaşam ömrüne sahip canlılar Vulpes cinsine yerleştirilir.
Tür Nedir? Tür Nasıl Belirlenir?
Cinsi tespit edilen canlının ise son olarak türü belirlenir. Genetik olarak birbirine hayli benzer özelliklere sahip olan ve birbiriyle verimli döller oluşturabilen canlı grubuna tür denir. Türü de belirlenen canlının sınıflandırılması tamamlanmış olur.
Sınıflandırmanın nasıl yapıldığını öğrendik. Peki, siz evcil kedinin (Felis catus) hangi taksonlara dâhil olduğunu bulabilir misiniz?
Kseniia Soloveva/iStock.com
Sözlük:
Neokorteks: Düşüncenin merkezidir. Görme, işitme, konuşma, tasarlama, düşünme gibi üst düzey zihinsel işlevleri yönetir.
Kaynaklar:
