Doğal Yapıştırıcı Yapalım

Süt önemli protein kaynağı besinlerden biri. Sütü sadece olduğu şekliyle değil peynir, yoğurt, kefir gibi farklı süt ürünlerine dönüştürerek de tüketebiliyoruz. Peki, sütten aynı zamanda yapıştırıcı olarak da yararlanabileceğimizi biliyor muydunuz?

Deneyler köşesinin bu projesinde evde kolayca bulabileceğimiz malzemelerle sütten doğal yapıştırıcı yapıyoruz.

Bilmekte Fayda Var!

Sütün yapısında bir protein olan kazein bulunur. Kazeinden sanayide çoğunlukla kâğıt, yapıştırıcı, boya, plastik ve sentetik ip üretiminde yararlanılır. Kazein ayrıca hazır gıdalarda, ilaçlarda ve besin takviyelerinde ve kozmetikte kullanılır.

Kazeinin insanlar tarafından çok eski zamanlardan beri yapıştırıcı olarak kullanıldığı biliniyor. Örneğin Eski Mısırlılar kazein tutkalını duvar resimlerinde, renk veren pigmentleri sabitlemek amacıyla kullanmıştı. Kazein tutkalı olarak isimlendirilen bu yapıştırıcılar uzun süre dayanabilir, çok güçlüdür ve sudan etkilenmez.

Bu etkinliğimizde süt, sirke ve karbonat kullanarak doğal bir tutkal yapıyoruz. 

Nelere İhtiyacımız Var?

• Süt
• Su
• Beyaz sirke
• Karbonat
• Isıya dayanıklı kap
• Süzgeç ya da süzgeç kâğıdı
• Su bardağı

Ne Yapıyoruz?

• Isıya dayanıklı bir kaba 1,5 su bardağı süt ekleyip ısıtalım.

• Süt ısındıktan sonra 3 çay kaşığı kadar beyaz sirke ekleyip karıştıralım.

• Sütte topaklanmalar oluşuncaya kadar ısıtmaya ve karıştırmaya devam edelim.

• Süt tamamen topaklandığında ısıtmayı durduralım ve oluşan topakları bir süzgeç yardımıyla sıvı kısımdan ayıralım.

• Topakları, içlerindeki sıvı tamamen süzülünceye kadar elimizle sıkıp, yoğuralım.

• Elde ettiğimiz karışımı yeniden ısıya dayanıklı kaba koyalım. Üzerine yaklaşık çeyrek su bardağı su ve bir yemek kaşığı karbonat ekleyip kabarcıklar çıkına kadar karıştırarak ısıtalım.

• Karışımı soğumaya bırakalım.

• Yapıştırıcımız hazır. Kazein tutkalımızı kâğıt ya da ahşap eşyaları yapıştırmak için kullanabiliriz.

Ne Oldu?

Sütün yapısında kazein proteini bulunur. Kazein moleküllerini sütün içindeki diğer maddelerden ayırmak amacıyla sütü ısıtıp içine sirke gibi bir asit ekledik. Bu durumda sütün içindeki kazein topakçıkları birleşerek büyüdü. Sütün kesilmesi amacıyla içine bir asit olan sirke eklediğimizden, oluşan kazein topakçıkları asit özelliktedir. Süzdüğümüz topakçıkların üzerine karbonat gibi bazik özellik gösteren bir madde ekleyerek karışımın nötrleşmesini sağladık.

Sütün neden kesildiğini geçen ay Deneyler köşesinde yayınlanan Sütün Nasıl Kesildiğini Keşfedelim etkinliğinde incelemiştik.

Current Opinion in Colloid & Interface Science

Kazein proteinlerinin bir araya gelmesiyle oluşan ve sütün içinde asılı hâlde bulunan kazein topakçıkları (miselleri)

Kazein molekülleri bir araya gelerek uzun zincir şeklindeki polimer moleküllerini oluşturabilir. Bu özellikleri sayesinde suya dayanıklı ve hayli güçlü olan doğal yapıştırıcı özelliği gösterirler. Böylece ahşap ve kâğıt malzemeleri birleştirmek için kullanılabilirler.

Siz de sütten yaptığınız yapıştırıcının daha güçlü olmasını sağlamak için farklı denemeler yapabilirsiniz. Örneğin tam yağlı, yarım yağlı ya da yağsız süt kullandığınızda yapıştırıcınızın gücü değişir mi?

Kaynaklar:

• Guo, M. ve Wang, G., “Milk Protein Polymer and Its Application in Environmentally Safe Adhesives”, Polymers, Cilt 8, Sayı 9, s. 324, 2016.
• https://sciencing.com/make-homemade-glue-out-milk-science-project-12106393.html
• https://www.science-sparks.com/make-glue-from-milk/
• https://edu.rsc.org/resources/developing-a-glue/459.article
• https://www.britannica.com/science/casein

Yazar Hakkında:

İzmir Konak Şehit Ömer Halisdemir Bilim ve Sanat Merkezi Fen Bilimleri Öğretmeni