Dünya’dan Ötegezegen Gözlemi
Güneş Sistemi’nin dışındaki gezegenler ötegezegenler olarak adlandırılır. Yıldızların aksine ötegezegenlerin gözlemlenmesi çok zordur.
Güneş Sistemi’nin dışındaki gezegenler ötegezegenler olarak adlandırılır. Yıldızların aksine ötegezegenlerin gözlemlenmesi çok zordur. Ötegezegenlerin yakınında hemen hemen her zaman bir yıldız bulunur. Yıldızların gezegenlere göre çok daha parlak ve çok daha büyük olması ötegezegenlerin gözlemlenmesini zorlaştırır.
Ötegezegenlerin keşfedilmesinde kullanılan yöntemlerden biri transit olarak adlandırılır. Bir yıldız ile Dünya’nın arasına bir cisim girdiği zaman yıldızdan Dünya’ya ulaşan ışık miktarında azalma olur. Böylece yıldızların gözlemlenen parlaklığının zaman içindeki değişimini inceleyerek etraflarında dolanan ötegezegenleri keşfetmek mümkün olur.
Transit yöntemi ile ötegezegen keşfetmek pek çok bakımdan zordur, hatta bazen imkânsızdır. Örneğin gezegen yörüngede dönerken Dünya ile kendi güneşinin arasından geçmiyorsa transit yöntemi ile belirlenemez. Bunun yanı sıra yıldızın gözlemlenen parlaklığındaki azalma çoğu zaman çok küçüktür. Dünya’nın atmosferinin yıldızlardan gelen ışığı dağıtması da ötegezegen gözlemlerini zorlaştıran bir diğer etkendir. Bu yüzden transit yönteminin kullanıldığı ötegezegen araştırmalarında yeryüzündeki teleskoplar yerine uzaydaki teleskoplar tercih edilir. Günümüzde bu amaçla kullanılan çeşitli uzay teleskopları var. Gelecekte de ötegezegen araştırmalarında kullanmak amacıyla yeni uzay teleskopları kurulması planlanıyor. Örneğin NASA 2017 yılında TESS, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) ise 2024 yılında PLATO isimli yeni uzay görevlerine başlamayı planlıyor.
Ötegezegen araştırmaları ile ilgili yakın zamanlarda önemli bir gelişme yaşandı. Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi’nde çalışan bir grup araştırmacı, yeryüzünden gözlem yaparak transit yöntemi ile ötegezegen keşfetmeyi başardı. İspanya’ya bağlı La Palma Adası’ndaki Nordik Optik Teleskobu ile yapılan gözlemler sırasında Dünya’dan 40 ışık yılı (ışığın 40 yılda katettiği mesafe) uzaklıktaki 55 Cancri isimli yıldızın etrafında dönen bir ötegezegen keşfedildi. Çapı Dünya’nın çapının iki katı, kütlesi ise Dünya’nın kütlesinin sekiz katı kadar olan gezegen, güneşi etrafındaki bir turunu yaklaşık 18 günde tamamlıyor. Gezegenin yüzeyindeki sıcaklık 1700ºC civarında. Metalleri bile eritebilecek kadar yüksek olan bu sıcaklık, gezegende herhangi bir yaşam biçiminin oluşmasını imkânsızlaştırıyor.
Gelecekte keşfedilmesi muhtemel çok sayıda ötegezegenin tamamının sadece uzay teleskopları ile takip edilmesi çok zor. Bu bakımdan ötegezegenlerin yeryüzünden de gözlemlenebilmesinin çok önemli olduğu belirtiliyor.
Kaynak:
