Dünya’nın Derinlerinde Bir Başka Gezegenin Kalıntıları mı Var?
Bir grup araştırmacı, yerkürenin derinlerinde bir zamanlar Dünya’ya çarparak Ay’ın oluşmasına yol açan gezegenin kalıntılarının bulunduğunu öne sürdü. Dr. Quin Yuan ve arkadaşları tarafından yapılan araştırmanın sonuçları Nature’da yayımlandı.
Mikkel Juul Jensen / Science Photo Library
Sismik dalgaların yerküre içindeki yayılma hızları, içinde bulundukları ortamın yoğunluğuna göre değişir. Sismik dalgalar daha yoğun ortamlarda daha düşük hızlarla hareket eder.
1980’lerde yerkürenin derinlerinde sismik dalgaların görece yavaş hareket ettiği, ana karalar büyüklüğünde iki bölge tespit edilmişti. Biri Afrika’nın, diğeri Pasifik Okyanusu’nun altında kalan bu bölgelerin (LLVP’ler) demir bakımdan daha zengin ve bu nedenle de çevresine kıyasla daha yoğun olduğu düşünülüyor.
Kaliforniya Teknoloji Enstitüsünden bir grup araştırmacı, uzak geçmişte Dünya’ya çarpan demir bakımından zengin bir gezegenin LLVP’lerin oluşmasına yol açtığını öne sürdü. İddiaya göre çarpışmanın etkisiyle parçalanan gezegenden arta kalan parçaların bazılarının Dünya tarafından soğurulmasıyla LLVP’ler ortaya çıktı.
Öne sürülen düşünce bir başka soruya daha cevap veriyor. Ay’ın nasıl oluştuğu ile ilgili hipotezlerden biri, uzak geçmişte Dünya’ya Mars büyüklüğünde bir gezegenin çarptığını öne sürüyor. Bu hipoteze göre Theia adı verilen gezegen çarpmanın etkisiyle parçalandı. Gezegenden arta kalan parçalar Dünya’dan kopan parçalarla birlikte zaman içinde Ay’ı oluşturdu. Eğer bu hipotez doğruysa Theia’dan arta kalan parçaların izlerini Ay’dan başka yerlerde de bulmayı beklersiniz. Ancak bugüne kadar Theia’nın kalıntıları olabilecek herhangi bir şey keşfedilememişti. Eğer LLVP’lerin kaynağı Dünya’ya çarpan bir gezegense bu gezegen Theia olabilir. Ay’ın da Dünya’ya kıyasla demir bakımından daha zengin olduğu biliniyor.
Araştırmacılar öne sürdükleri hipotezi bilgisayar benzetimleriyle test etti. Sonuçlar Dünya’ya çarpacak bir gezegenin kalıntılarının hem LLVP’leri oluşturmasının hem de Ay’ın oluşumuna katkı sağlamasının mümkün olduğunu gösteriyor.
Yeni hipotez ile ilgili akıllara gelen sorulardan biri, Theia’dan arta kalan parçaların neden o sıralar oluşum süreci devam eden Dünya’ya “karışmayıp” topaklar hâlinde kaldığı. Yapılan bilgisayar benzetimleri bu soruya da bir cevap veriyor. Hesaplara göre çarpışma sırasında Dünya’ya aktarılan enerjinin büyük kısmı mantonun üst yarısında kaldı. Bu durum mantonun alt kısımlarının, çarpışmanın etkisiyle tamamen sıvılaşmasını engelledi. Böylece Theia’nın kalıntılarının topaklar hâlinde yerkürenin içinde kalması mümkün oldu.
