Evrenin En Parlak Cismi Keşfedildi

Açgözlü süper kütleli kara delik içeren Kuasar J059-4351’in temsili görüntüsü (ESO)

Yeni keşfedilen ve Evren’in en parlak cismi olarak duyurulan kuasarın parlaklığının Güneş’inkinden 500 trilyon kat fazla olduğu tahmin ediliyor. Kuasar J059-431 olarak isimlendirilen bu kozmik cisim şimdiye kadar bilinenlerin yanında en hızlı büyüyen bir süper kütleli kara delik de içeriyor. Bu kara delik bir günde Güneş’in kütlesi kadar maddeyi tüketiyor.

Kuasar J059-431’ın ışığının Dünya’ya ulaşması yaklaşık 12 milyar yıl sürüyor. Kuasarın kalbinde bulunan süper kütleli kara deliğin kütlesinin Güneş’in kütlesinden 17-19 milyar kat fazla olabileceği öngörülüyor.

Kuasarlar, gök adaların merkezlerinde yer alır ve etraflarında madde biriktiren diskler bulunan bir süper kütleli kara delik içerir. Aktif kara deliklerin etrafındaki toplanma diskleri, çok büyük kütle çekimi nedeniyle barındırdıkları gazı ve tozu ısıtarak parlamalara neden olur. Ayrıca disk bölgesinde adeta parçacık püskürten jetler gözlenebilir. Işık hızına yakın hızlardaki bu jetler güçlü ışık üretir.

Gözlenen J059-431 kuasarının ışığı, 7 ışık yılı çapında olduğu tahmin edilen bir süper kütleli kara deliğin etrafındaki diskten geliyor. Sonuç olarak aktif gök ada çekirdek bölgelerindeki kuasarlar, etraflarındaki gök adanın milyarlarca yıldızının toplam ışığından daha fazla ışık yayabiliyor.

J059-431 kuasarının keşfi 1980’li yıllarda gerçekleşse de sınıflandırılması uzun yıllar aldı. Kuasar o kadar parlaktı ki modeller onun Dünya’ya yakın parlak bir yıldız olduğu yanılgısına yol açabiliyordu.

Daha önce yapılan yanlış sınıflandırma, 2023 yılında Avustralya’daki “Siding Spring” Gözlemevi’nde bulunan 2 metre çaplı teleskop verileri kullanılarak fark edildi.

Avustralya’daki Siding Spring Gözlemevi

J059-431'in en parlak kuasar olduğunun keşfedilmesi ise Şili’deki Atacama Çölü’nde yer alan VLT (Very Large Telescope) teleskobundaki tayf çekerden elde edilen verilerle mümkün oldu. Bilinen kuasar örnekleri üzerinden çalışan makine öğrenmesi modelleriyle yapılan araştırmalar, bu tür olağanüstü kozmik yapıları bulmakta zorlandığından bu araştırmada makine öğrenmesi algoritması kullanılmaktan kaçınıldı.

Şili’deki VLT teleskobu

Evrenin en parlak cismi olan bu kuasarın keşfi ve merkezindeki süper kütleli kara deliğe ilişkin araştırmalar, Christian Wolf ve ekip arkadaşları tarafından, bu şubat ayında Nature Astronomy dergisinde yayınlandı.

Kaynaklar:

• Christian Wolf, The accretion of a solar mass per day by a 17-billion solar mass black hole, Nature Astronomy (2024). 
• https://phys.org/news/2024-02-brightest-universe-black-hole-star.html
• https://www.space.com/brightest-quasar-ever-powered-black-hole-solar-mass-accretion-disk