Genler Sporcuların Performansını Etkiler mi?
Kalıtımın insanların fiziksel performansı üzerinde önemli etkileri olduğu biliniyor. Bugüne kadar yapılan araştırmalar 200’den fazla genin fiziksel performansla ilişkili olduğunu gösteriyor.
Ancak genlerin fiziksel performans üzerindeki etkisinin ne kadar olduğunu belirlemek, birçok farklı faktörün etkili olduğu bir özellik olması nedeniyle, çok kolay değil.
Vücut yapısı, dayanıklılık ve güç sporcuların performansını belirleyen temel etkenler. Genetik faktörlerin bu özellikler üzerindeki etkisi ise aynı düzeyde değil. Aynı zamanda her spor dalının kendine has özellikleri olduğu için, her spor dalıyla uğraşan sporcuların sahip olması gereken fiziksel özellikler birbirinden farklı. Örneğin basketbolda boy önemli bir özellik ve genetik faktörlerin boy üzerindeki etkisi hayli yüksek (%60-%80).
Vücuttaki farklı sistemlerin (iskelet kas, kalp damar, solunum, sinir sistemleri gibi) fiziksel performans üzerinde etkisi var. Örneğin oksijenin dokulara düzenli olarak ulaştırılabilmesi kasların işlevini yerine getirebilmesi açısından hayli önemli. Maksimal oksijen tüketimi (VO2max) olarak ifade edilen bu özellik üzerinde genetik faktörlerin etkisi yaklaşık %50. Benzer şekilde kalp tarafından pompalanan kan hacmi üzerinde genetik faktörlerin etkisi %42-%46 arasında.
Kas kuvveti ve kasılma hızına bağlı olarak kaslar tarafından üretilen güç, bütün spor dalları (özellikle kısa mesafe koşusu, yüksek atlama, uzun atlama gibi bazı spor dalları) için hayli önemli. Genetik faktörlerin kaslar tarafından üretilen güç üzerindeki etkisinin kasın türüne ve yapısına bağlı olarak %30-%83 arasında olduğu öngörülüyor.
Farklı genlerin fiziksel performans üzerinde etkisi olduğu bilinse de, son yıllarda genetik faktörlerin rolünü belirlemek üzere yapılan araştırmalarda özellikle iki genin katkısı daha ayrıntılı olarak anlaşıldı. Bu genlerden ACE kan damarlarının daralmasından, kan basıncından ve kanın dolaşım sistemindeki hareketinin kontrol edilmesinden sorumlu. ATCN-3 geni ise kasların güçlü ve hızlı bir şekilde kasılmasından sorumlu. Bu genin iki farklı şekli (X ve R alelleri) bulunur. Araştırmalar gücün önemli olduğu spor dallarındaki sporcuların (örneğin kısa mesafe koşucuları) R aleline, dayanıklılık gerektiren spor dallarındaki sporcuların ise X aleline sahip olduğunu gösteriyor.
Genetik alt yapının uygun olması, yeterli düzeyde antrenmanla desteklenmesi durumunda sporculara avantaj sağlayabilir. Ancak genlerle fiziksel performans arasındaki ilişki, çocukluk döneminde uygulanacak genetik testlerle geleceğin yetenekli sporcularının belirlenmesine yetecek kadar güçlü değil.
