Gökyüzünde Bu Ay: Ağustos 2023

ZU_09 / Getty Images

Ağustos 2023'te gökyüzünde tanık olabileceğiniz üç önemli gök olayı:

• 12 Ağustos’u 13 Ağustos’a bağlayan gece Kahraman Gök Taşı Yağmuru’nu izleyebilirsiniz.
• 31 Ağustos gecesi yılın en büyük dolunayını görebilirsiniz.
• Satürn’ün halkalarını görmeyi deneyebilirsiniz.

Güneş’e en yakın gezegen olan Merkür, ağustos ayının başında Güneş’in batışından sonra batı yönünde ufkun üzerinde Mars ile birlikte görülebiliyor. Ayın ilerleyen günlerinde her iki gezegen gökyüzünde birbirine yaklaşmaya devam ediyor. 13 Ağustos akşamı Merkür ve Mars’ı birbirine yakın görebilirsiniz.

10 Ağustos’ta Merkür en büyük doğu uzanımı konumunda. Bu konumdayken Güneş ile Merkür arasındaki açısal mesafe en büyük olduğundan gözlem için uygun zamanlardır. Ancak ağustos ayında Merkür ufkun üzerinde çok yükselmiyor. Ayın ilerleyen günlerinde Merkür’ün ufkun üzerinden yüksekliği giderek azalıyor. Ayın sonunda ise görülmesi mümkün değil.

Venüs, 13 Ağustos’ta Güneş ile Dünya’nın arasından geçiyor. Bu süreçte gökyüzünde Güneş’e çok yakın olduğundan, Güneş’in parlaklığı nedeniyle bir süre görülemiyor. Venüs ayın son haftasından itibaren Güneş’in doğuşundan önce doğu yönünde ufkun üzerinde tekrar ortaya çıkıyor. 28 Ağustos sabahı Venüs’ü gökyüzündeki en parlak yıldızlardan biri olan Prokyon’un yakınlarında bulabilirsiniz.

Mars, ağustos ayında Güneş’in batışından sonra batı yönünde ufkun üzerinde görülebiliyor. Kasım ayında yörünge hareketi sırasında Dünya’ya göre Güneş’in arkasından geçecek olan Kızıl Gezegen’in ufkun üzerinden yüksekliği, ağustos ayının ilerleyen günlerinde azalıyor ve görülmesi giderek zorlaşıyor. 18 Ağustos akşamı Mars’ı ve hilal şeklindeki Ay’ı batı yönünde ufkun hemen üzerinde görebilirsiniz.

Güneş sisteminin en büyük gezegeni Jüpiter, ağustos ayında gece yarısına yakın saatlerde kuzeydoğu-doğu yönünde ufkun üzerinden doğuyor ve gün doğumuna kadar görülebiliyor. 8 Ağustos’ta gece yarısından sonra Jüpiter’i ve son dördün evresindeki Ay’ı doğu yönünde ufkun üzerinde birbirine yakın görebilirsiniz.

Satürn, ağustos ayında Güneş’in batışından yaklaşık bir saat sonra doğu yönünde ufkun üzerinden doğuyor ve gece boyunca görülebiliyor. 3 Ağustos’ta Satürn ve dolunay evresinden yakın zamanda ayrılan Ay bir arada görülebiliyor. Satürn ve Ay, 30 Ağustos akşamı gökyüzünde tekrar bir araya geliyor.

Halkalı Gezegen, 27 Ağustos’ta karşı konumda. Bu konumdayken Güneş, Dünya ve Satürn aynı hizadadır ve Dünya, Güneş ile Satürn’ün arasında bulunur. Gözlem için son derece uygun olduğu bu konumdayken amatör bir teleskop yardımıyla Satürn’ün halkalarını görmeyi deneyebilirsiniz.

JWST

James Webb Uzay Teleskobu tarafından 25 Haziran’da çekilen bu fotoğrafta Satürn’ün halkaları ve üç uydusu görülüyor.

Eksen eğikliği yaklaşık 26,7 derece olan Satürn'ün halkalarının Dünya’dan görünüşü, gezegen Güneş etrafındaki yörüngesinde hareket ederken, Dünya’ya göre nasıl yönlendiğine bağlı olarak değişir. Yani 29,5 Dünya yılı süren Satürn’ün yörünge hareketi sırasında kimi zaman halkalar daha geniş kimi zamansa daha dar görünebilir. Örneğin Satürn’ün ekinoks dönemlerinde halkaları neredeyse çizgi şeklinde görünür, bu nedenle de fark edilmeleri zorlaşır. Ağustos ayında karşı konumdayken ise Satürn’ün halkaları Dünya’ya göre yaklaşık 9 derece eğimli.

Ağustos Ayında Ay

Ay, yörünge hareketi sırasında 2 ve 31 Ağustos’ta Dünya’ya en yakın, 16 Ağustos’ta ise Dünya’ya en uzak konumda.

Ay, ağustosta iki kez dolunay evresine geliyor. Ağustos ayında gerçekleşen iki dolunay aynı zamanda Ay’ın Dünya’ya en yakın konumda olduğu zamanlara denk geliyor. Bu nedenle süper ay olarak isimlendiriliyorlar. 31 Ağustos’taki dolunay ise bir ay içinde gerçekleşen ikinci dolunay olduğu için süper mavi ay olarak tanımlanıyor.

Ay’ın Dünya etrafındaki yörüngesi mükemmel bir çember değil, elips şeklindedir. Yani yörünge hareketi sırasında Ay ile Dünya arasındaki mesafe değişir. Ay’ın Dünya’ya en uzak olduğu konum yeröte, en yakın olduğu konum ise yerberi olarak isimlendirilir. Çıplak gözle fark etmek zor olsa da Ay’ın Dünya’ya en yakın olduğu zamanlarda gerçekleşen dolunay sırasında Dünya’dan görünen büyüklüğü diğer dolunay zamanlarınkinden büyüktür.

10 Ağustos gecesi ise Ay ve Ülker Açık Yıldız Kümesi’ni kuzeydoğu-doğu yönünde ufkun üzerinde bir arada görebilirsiniz.

Kahraman Gök Taşı Yağmuru

Perseid olarak da bilinen Kahraman Gök Taşı Yağmuru, Kuzey Yarım Küre için en popüler gök taşı yağmuru. Çünkü yılın en yoğun gök taşı yağmurlarından biri olan Kahraman Gök Taşı yağmuru yaz aylarında gerçekleştiği için hava koşulları çoğunlukla gözlem için son derece uygun oluyor.

14 Temmuz ile 1 Eylül arasında etkinliğini devam ettiren Kahraman Gök Taşı Yağmuru, bu yıl 12-13 Ağustos’ta en yüksek etkinliğe ulaşıyor. Bu tarihte Ay yeni ay evresine yaklaştığından gök taşlarının fark edilmesini olumsuz etkilemiyor.

Siz de Kahraman Gök Taşı Yağmuru sırasında gök taşlarının gökyüzünde bıraktığı ışık izlerini takip etmek istiyorsanız, öncelikle şehir ışıklarından uzak bir yerde gözlerinizin karanlığa uyum sağlaması için bir süre bekleyin. Daha sonra gökyüzünde Kahraman Takımyıldızı’nı bulun. Çünkü gök taşlarının gökyüzünde ortaya çıkıp her yöne dağılıyor gibi göründüğü nokta yani saçılma noktası Kahraman Takımyıldızı’nda. 12 Ağustos’u 13 Ağustos’a bağlayan gece kuzeydoğu yönünde ufkun üzerine bakarak gök taşlarını izleyebilirsiniz.

Eğer bu yıl Antalya Gökyüzü Gözlem Etkinliği’ne katılıyorsanız, Kahraman Gök Taşı Yağmuru’nu Antalya Saklıkent’te gökyüzü severlerle birlikte izleyebileceksiniz demektir.

Kaynaklar:

• "August 2023 Observing”, Sky and Telescope, Cilt 146, Sayı 2, s. 41-51, 2023.
• Ratcliffe, M., Alister, L., "Sky This Month”, Astronomy, Cilt 51, Sayı 8, s. 36-43, 2023.
• https://eclipse.gsfc.nasa.gov/SKYCAL/SKYCAL.html
• https://in-the-sky.org/newscal.php
• https://moon.nasa.gov/news/196/the-next-full-moon-is-a-supermoon-the-sturgeon-moon/
• https://www.fourmilab.ch/earthview/pacalc.html
• https://www.amsmeteors.org/meteor-showers/meteor-shower-calendar/
• https://skyandtelescope.org/observing/viewing-saturn-the-planet-rings-and-moons/#:~:text=Viewing%20Saturn%27s%20Rings,the%20ball%20of%20the%20planet