Gökyüzünde Bu Ay: Nisan 2023

cjwhitewine / iStock

Nisan 2023'te gökyüzünde tanık olabileceğiniz üç önemli gök olayı:

• Nisan ayının ilk yarısında Merkür ve Venüs buluşmasına tanıklık edebilirsiniz.
• 22 Nisan gecesi Çalgı gök taşı yağmurunu izleyebilirsiniz.
• 20 Nisan’da Hibrit Güneş tutulmasını görebilirsiniz.

Merkür nisan ayında gözlem için son derece uygun bir konumda. Nisan ayının ilk yarısında Merkür’ü ve Venüs’ü gün batımından sonra gökyüzünde batı-kuzeybatı yönünde ufkun üzerinde bir arada görebilirsiniz.

Güneş’in batışından sonra görülebilen Merkür, 12 Nisan’a kadar ufkun üzerinde yükselmeye devam ediyor. Merkür, 12 Nisan’da en büyük doğu uzanımı konumuna geliyor. Bu konumdayken Dünya’dan Güneş’e ve Dünya’dan Merkür’e uzanan hayali doğrular arasındaki açı 19,5 derece. Uzanım açısının en büyük olduğu zamanlar Merkür’ü gözlemlemek için hayli uygundur. Çünkü bu dönemlerde Merkür ile Güneş arasındaki açısal mesafe en büyük değerdedir ve Güneş’in parlaklığı Merkür’ün görülmesini en az derecede etkiler.

Venüs nisan ayında gökyüzündeki en parlak görünen gezegen. Venüs havanın kararmasıyla batı yönünde ufkun üzerinde ortaya çıkıyor ve yaklaşık üç saat sonra batı-kuzeybatı yönünden batıyor.

Venüs ayın başında Koç Takımyıldızı’ndayken, ilerleyen günlerde Boğa Takımyıldızı’na doğru hareket ediyor. Eğer gökyüzü fotoğrafçılığına ilgi duyuyorsanız, 12 Nisan’da Venüs’ü ve Ülker Açık Yıldız Kümesi’ni bir arada fotoğraflayabilirsiniz. Venüs, 23 Nisan akşamı ise hilal şeklindeki Ay’ın yakınında.

Mars, nisan ayında Güneş’in batışından sonra güneybatı-batı yönünde ufkun üzerinde görülebiliyor. Kızıl Gezegen gece yarısından yaklaşık bir saat sonra kuzeybatı yönünden batıyor. Mars’ı nisan ayı boyunca İkizler Takımyıldızı’nda bulabilirsiniz. 26 Nisan’da ise Mars ve ilk dördün evresine yaklaşan Ay birbirine yakın konumda.

Satürn şubat ayında Güneş’in arkasından geçmişti. Halkalı Gezegen nisan ayında Güneş’in doğuşundan önce doğu-güneydoğu yönünde ufkun üzerinde görülebiliyor. Satürn ayın ilerleyen günlerinde daha erken doğmaya başlıyor ve ufkun üzerindeki yüksekliği artıyor. 16 Nisan’da Güneş’in doğuşundan önce Satürn’ü ve hilal şeklindeki Ay’ı doğu-güneydoğu yönünde ufkun üzerinde birbirine yakın görebilirsiniz.

Jüpiter 11 Nisan’da yörünge hareketi sırasında Dünya’ya göre Güneş’in arkasından geçiyor. Bu süreçte Jüpiter ve Güneş gökyüzünde birbirine çok yakın olduğundan Jüpiter’i birkaç hafta boyunca gözlemlemek mümkün değil.

Nisan 2023’te Ay

Çalgı Gök Taşı Yağmuru

Çalgı gök taşı yağmuru 22-23 Nisan gecesi en yüksek etkinliğe ulaşıyor.

Çalgı gök taşı yağmuru çok eski zamanlardan beri insanlar tarafından biliniyor. MÖ 687 yılında Çin’deki kaynaklarda Çalgı gök taşı yağmurunun görüldüğüne dair bilgiler bulunuyor.

Çalgı gök taşı sırasında gök taşlarının gökyüzünde ortaya çıkıyormuş gibi göründüğü nokta yani saçılma noktası, 22 Nisan akşamı Güneş’in batışından sonra kuzeydoğu yönünde ufkun üzerinden doğuyor ve gün doğumundan önce gökyüzünde en yüksek noktaya ulaşıyor.

Ivan Leonov / iStock

Çalgı gök taşı yağmuru hızlı ve parlak gök taşları ile biliniyor. En iyi Kuzey Yarım Küre’den izlenebilen Çalgı gök taşı yağmurunun kaynağı C/1861 G1 Thatcher Kuyruklu Yıldızı. Gök taşı yağmurunun bu şekilde isimlendirilmesinin nedeni, saçılma noktasının gökyüzünde Çalgı Takımyıldızı’nda olması. Çalgı ya da Lir Takımyıldızı, kendisini oluşturan yıldızların gökyüzünde lir müzik aletine benzer bir şekil oluşturması nedeniyle bu şekilde isimlendiriliyor.

Hibrit Güneş Tutulması

20 Nisan’da çok nadir bir gök olayı gerçekleşiyor: hibrit Güneş tutulması. Hibrit Güneş tutulması sırasında Ay’ın gölgesinin düştüğü bazı bölgelerde tutulma tam Güneş tutulması ve bazı bölgelerde ise halkalı Güneş tutulması şeklinde görülüyor. 20 Nisan'daki hibrit Güneş tutulması Asya'nın güneydoğusundan ve Avustralya'nın batısından izlenebiliyor. Ancak Türkiye'den görülemiyor.

Güneş tutulması sırasında Güneş, Ay ve Dünya aynı hizadadır ve Ay’ın gölgesi Dünya’nın üzerine düşer ve yeryüzünde Ay’ın gölgesinin düştüğü bölgelerde Ay, güneş ışınlarının Dünya’ya ulaşmasını engeller.

pialhovik / iStock

Tam Güneş tutulması sırasında Ay yuvarlağı Güneş’i tamamen kapatır. Güneş tutulması Ay yörünge hareketi sırasında Dünya’ya en uzak konumdayken gerçekleşirse, Ay yuvarlağı daha küçük görünür ve Güneş’i tamamen kapatamaz. Bu nedenle halkalı Güneş tutulması sırasında Güneş’in Ay tarafından örtülemeyen kısmı parlak bir halka şeklinde görülür. 20 Nisan'daki tutulma sırasında hem halkalı hem tam Güneş tutulmasının görülmesinin nedeni ise Dünya'nın yuvarlaklığı sebebiyle Ay’ın Dünya'ya düşen gölgesinde ortaya çıkan değişimler.

Matthew Starling / iStock

Kaynaklar:

• https://tug.tubitak.gov.tr/sites/images/tug/goy_2023.pdf
• https://eclipse.gsfc.nasa.gov/SKYCAL/SKYCAL.html
• https://www.rmg.co.uk/stories/blog/astronomy/night-sky-highlights-april-2023
• https://astronomy.com/magazine/sky-this-month/2023/03/sky-this-month-april-2023
• https://in-the-sky.org/newscal.php
• https://www.imo.net/resources/calendar/