NASA PACE Uydusu: Dünya’nın Mavi Yüzeyi ve Havası İzleniyor

DKosig/iStockphoto.com

NASA’nın PACE uydusu hem okyanusları hem de atmosferimizi gözlemleyen tam donanımlı bir dünya gözlem uydusudur. “PACE” ismini plankton, aerosol, bulut ve okyanus ekosistemi kelimelerinden alıyor. Uydunun temel amaçlarından biri fitoplankton türlerini ayırt edebilmek. Tatlı su ve denizlerde yaşayan, fotosentez yapabilen mikroskobik boyuttaki fitoplanktonlar yeryüzündeki oksijenin yaklaşık %50’sini üretiyor. Bu nedenle bu canlıların yaşam alanlarının sağlıklı kalması iklim dengesi için bir hayli önem taşıyor. Tıpkı karasal bitkiler gibi fitoplanktonlar da güneş ışığını, karbondioksiti ve suyu kullanarak besin ve oksijen üretiyor.

PACE uydusunun diğer görevleri ise aerosolleri ve bulutları gözlemlemek ve karbon döngüsünü anlamak. Uydunun sağlayacağı verilerle iklim değişikliği, okyanus sağlığı ve hava kirliliği gibi küresel sorunların daha iyi anlaşılabileceği düşünülüyor. Uydunun ayrıca deniz ekosistemlerinin sağlığı, balıkçılık, gıda güvenliği ve karbon emilimi konularında da bilim insanlarına yardımcı olacağı öngörülüyor.

Peki PACE Uydusu Verileri Neden Önemli?

Öncelikle iklim değişikliğini anlamamıza yardımcı olacak. PACE, deniz yüzeyindeki fitoplanktonları gözlemleyerek onların karbondioksit emme kapasitelerini ölçüyor. Bilindiği gibi fitoplanktonlar, tıpkı kara bitkileri gibi fotosentez yapıyor yani güneş ışığını kullanarak atmosferdeki CO₂’yi emiyor ve oksijen üretiyorlar. Bu sayede iklimin dengelenmesine katkıda bulunuyorlar. Dolayısıyla azalan fitoplankton miktarı, atmosferdeki CO₂ seviyesinin artmasına ve küresel ısınmanın hızlanmasına neden olabilir.

PACE, bulut oluşumu ve okyanus renklerini açıklamayı da kolaylaştırıyor. Fitoplanktonlar, krolofil-a adı verilen bir pigment içeriyor ve bu sayede güneş ışığı ile fotosentez yapabiliyor. Genellikle yeşil renkte olan fitoplanktonların sayısı okyanus yüzeyinde uygun sıcaklık, güneş ışığı ve yeterli besin maddeleri gibi uygun koşullar sağlandığında artıyor. Bu da okyanus yüzeyinin yeşil renk tonlarında görülmesine neden oluyor. Fitoplanktonlar bulut oluşumunda da önemli bir rol üstleniyor. Okyanustan buharlaşan nem, fitoplanktonların ürettiği dimetil sülfür (DMS) etrafında yoğunlaşarak su damlaları oluşturuyor. DMS kaynaklı sülfat aerosollerinin bulut örtüsünü arttıracağı, bu sayede güneş ışığını yansıtarak iklim üzerinde soğutucu etkide bulunacağı öngörülüyor.

cescassawin/gettyimages.com

PACE verileriyle ayrıca balık popülasyonlarını takip ederek okyanustaki ekosistem değişikliklerini anlamamız kolaylaşacak. Balıklar, okyanus yaşamı için çok önemli bir konumdadır. Balıkların sayısı ve çeşitliliği tüm besin ağı hakkında bilgi verir. Ancak artan su kirliliği veya su sıcaklığındaki değişimler bazı balık türlerinin yaşamlarını tehdit ediyor. Bu durumdaki balıklar, hayatta kalabilmek için yaşadıkları yerleri terk ederek farklı bölgelere göç ediyor. Balıklardaki bu değişimleri izlemek, çevresel bozulmaları erken fark etmek ve deniz biyoçeşitliliğini değerlendirebilmek için PACE verileri çok önemli.

8 Şubat 2024’te fırlatılan uydunun en az üç yıl boyunca yani Mayıs 2027’ye kadar görevde kalması bekleniyor. Ancak bu süre teknik performansa bağlı olarak uzayabilir ve bilim insanları daha uzun yıllar PACE verileriyle okyanusları ve iklim değişikliğini inceleyebilir.

Sözlük:

Aerosol: Bir katının veya bir sıvının havada dağılmış hâlidir. Duman, sis ve spreyler aerosol örnekleridir. Sis, volkanik kül, polen ve orman yangını dumanları gibi doğal yollarla oluşan aerosoller de vardır.

Kaynaklar:

• Werdell, J., & Casey, D. (2025, May 12). Get to know PACE. NASA PACE. https://pace.gsfc.nasa.gov
• Safdie, S. (2024, April 4). Why is the launch of NASA’s PACE satellite important? NASA PACE. https://pace.gsfc.nasa.gov
• NASA. (2024, February 8). PACE mission successfully launches to measure climate health. NASA PACE. https://pace.gsfc.nasa.gov
• Netflix. (2019, April 5). Our Planet | High Seas | FULL EPISODE [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=9FqwhW0B3tY&t=851s

Yazar Hakkında:

Çisem Kasap

Havacılık ve Uzay Mühendisi