Zaman yavaşlar mı? Göreliliğe göre evet!
Albert Einstein’ın 1905 yılında geliştirdiği Özel Görelilik Kuramı’na göre zaman mutlak değildir. Farklı gözlemciler için farklı hızlarda akar. Eğer hareket hızınız ışık hızına (boşlukta saniyede yaklaşık 300.000 km) yaklaşırsa zaman sizin için daha yavaş akmaya başlar. Bu sadece teorik bir iddia değildir.
mikdam/iStockphoto.com
Einstein’ın daha sonra geliştirdiği Genel Görelilik Kuramı ise güçlü kütleçekimi alanlarında da zamanın daha yavaş aktığını ortaya koyar. Örneğin bir astronot bir kara deliğe yaklaşmaya başladığında, giderek daha güçlü bir kütleçekim alanına maruz kalır. Bu da zamanın onun açısından yavaşlamasına yol açar.
Bu etkileri günümüzde gözlemlemek mümkün. Örneğin Dünya yörüngesindeki uyduların saatleri ile Dünya’daki saatler arasında küçük ama ölçülebilir farklar oluşur. Bu farklar, uyduların yüksek hızlarda hareket etmesi (Özel Görelilik Kuramı) ve Dünya yüzeyine göre daha zayıf bir kütleçekim alanında bulunması (Genel Görelilik Kuramı) nedeniyle ortaya çıkar. Bu farklar hesaba katılmadığında GPS sistemlerinin yüksek hassasiyetle çalışması mümkün değildir.
Einstein’ın özel ve genel görelilik kuramlarının zaman kavramına getirdiği bakış açısı bazı filmlerde bilimsel gerçekliğe uygun biçimde ele alınmıştır. Bunların belki de en dikkat çekici olanı Interstellar adlı filmdir. Filmde, Gargantua adlı kara deliğe yaklaşan ekibin orada geçirdiği bir saat, Dünya’da yedi yıla eşdeğerdir. Ekibin burada geçirdiği birkaç saatlik süre, Dünya’daki 23 yıla denk gelir. Bu önemli zaman farkı, Einstein'ın görelilik kuramının etkileyici bir sinema uyarlamasıdır. Bu sahne, filmin bilim danışmanı Nobel Fizik Ödüllü Kip Thorne'un katkısıyla bilimsel gerçeklere uygun bir şekilde hazırlanmıştır.
Peki bu bilgiler bizim için ne anlama geliyor? Zamanın mutlak değil, kütle, hız ve ivme gibi etkenlere bağlı olduğunu bilmek sadece fizikçilere değil, bizlere de evrene bakışımızı değiştirme fırsatı veriyor. Belki günün birinde çok yüksek hızlarda uzaya giden astronotlar, Dünya'ya döndüklerinde burada yılların çok hızlı bir şekilde geçmiş olduğunu ve çok farklı bir zaman dilimine döndüklerini görebilirler. İşte o zaman “geleceğe gitmek” kavramı bilimsel bir gerçeklik kazanabilir. Bekleyip göreceğiz…
Kaynaklar:
- Einstein, A. (1916) Relativity: The Special and General Theory(R. W. Lawson, Trans) Methuen & Co. (Original work published 1916)
- Hafele, J. C., & Keating, R. E. (1972). Around-the- World Atomic Clocks: Observed Relativisitic Time Gains. Science, 177 (4044), 168-170 https://dio.org/10.1126/scince.177.4044.168
- Thorne, K. S. (1994). Black Holes and Time Warps: Einstein’s Outrageous Legacy. W. W. Nortor & Company
- Thorne, K. Nolan, C., & Obst, L. (2014). The science of Interstellar. W. W. Norton & Company.
Yazar Hakkında
Mustafa Sıdar
Ceyhan Anadolu Lisesi Öğrencisi
