Rosetta Projesi'nde Philae'nin İnişinden Bugüne Kadar Yaşanan Gelişmeler

12 Kasım akşamı Rosetta uzay aracı, bizden 500 milyon km’den daha uzaktaki C67/P Churyumov-Gerasimenko kuyrukluyıldızının üzerine Philae ismi verilen konduyu indirdi. Böylece insanlığın uzaydaki tarihinde önemli bir aşama kaydedildi. Biz de bu tarihi olayın gelişimini ve şu ana kadar elde edilen bilgileri fotoğraflar ve çizimlerle özetleyelim istedik.

12 Kasım 2014 Çarşamba sabahı TSİ 10:35’te Rosetta uzay aracı Philae kondusunu serbest bıraktı. Bu çizim araçların göreli büyüklüklerini ve ayrılış anını betimliyor.

Philae, Rosetta’dan ayrıldıktan sonra Philae’nin üzerindeki CIVA-P kamerası tarafından çekilen bu fotoğrafta Rosetta’nın 14 metre uzunluğundaki güneş panellerinden biri görülüyor. Görüntü, ancak Philae yüzeye inip Rosetta ile iletişim kurulduktan sonra Dünya’ya gönderilebildi.

Rosetta uzay aracındaki OSIRIS kamerasıyla çekilen bu fotoğrafta, Philae kondusu, uzay aracından ayrıldıktan kısa bir süre sonra kuyrukluyıldıza doğru uzayda tek başına hareket ederken görülüyor.

 

Philae, C67/P’nin üzerine inmeden bir saat önce kuyrukluyıldızın 3 km yukarısındayken Philae'nin ROLIS kamerası tarafından çekilen bir fotoğraf. Fotoğrafın sağ üst köşesinde Philae'nin kendi bacaklarından biri de görülüyor!

 

Philae’nin yüzeye inişi sırasında Rosetta uzay aracındaki OSIRIS kamerası tarafından çekilen bu fotoğraflar, iniş anını da içeren 30 dakikalık bir süreyi kapsıyor. Görüntülerin üzerindeki zamanlar Türkiye’ye göre 2 saat geride olan Greenwich zamanına göre verilmiş. İnişten önce 15:18’de (TSİ 17:18) ve inişten sonra 15:43’te (TSİ 17:43) çekilen fotoğraflar karşılaştırıldığında, yüzeydeki değişikliklerden Philae’nin yüzeye temas ettiği anlaşılıyor. Bu sırada Rosetta yüzeyden 15,5 km kadar yukarıda. Fotoğraflarda her bir piksel 28 cm x 28 cm’lik bir alana karşılık geliyor. Görüntüdeki küçük kareler 17 m x 17 m boyutlarında bir alanı gösteriyor ve ortada görülen küçük cisim Philae kondusu! (http:/rosetta.esa.int)

Philae’nin, kuyrukluyıldız yüzeyindeki Agilkia olarak isimlendirilen bölgeye (fotoğrafta kırmızı hedefle işaretlenen bölge) inmesi planlanıyordu Ancak zıpkınları çalışmayan kondu, TSİ 17:34:06’daki ilk iniş sonrasında yüzeye sabitlenemediği için yüzeyden sekti. 19:25’te yüzeyden bir kez daha seken Philae TSİ 19:32’de şu an bulunduğu yere ulaştı. Kuyrukluyıldızlar küçük cisimler olduğu için yüzeylerindeki kütleçekim ivmeleri de oldukça küçük. Bu nedenle kondunun yüzeyden sektikten sonra tekrar yüzeye inmesi yaklaşık iki saat sürdü.

Ve Philae yüzeyde. Bu görüntü Philae’nin üzerindeki CIVA kamerası tarafından çekilen iki fotoğrafın birleştirilmesiyle oluşturulmuş. Sol alt tarafta Philae’nin ayaklarından biri görülüyor.

Philae’nin kuyrukluyıldızın yüzeyinden çektiği panoramik görüntü. Philae’nin konumunun anlaşılabilmesi için fotoğrafın üzerine Philae’nin temsili bir gösterimi yerleştirilmiş.

Bu gif animasyonu Rosetta’nın NAVCAM tarafından çekilen iki görüntüsünün art arda eklenmesiyle oluşturulmuş. Bu görüntülerden biri inişten hemen önce TSİ 17:30’da, diğeri 17:34’teki inişten yaklaşık bir buçuk dakika sonra 17:35’te çekilmiş. İkinci görüntüde, kondunun inişinden sonra yüzeyden kalkan tozların gölgesi görülüyor. Ayrıca aynı görüntüde, Philae’nin konumu ve gölgesi de işaretlenmiş.

Philae’nin kırmızı ile gösterilen bölgeye (Agilkia) inmesi planlanıyordu. Ancak yüzeye sabitlenemediği için mavi dörtgenle gösterilen ve hedeflenen iniş bölgesinden yaklaşık 1 km uzaktaki bir yere indiği sanılıyor. Bilim insanları kondunun gövdesindeki CONSERT, ROLIS ve CIVA aletlerindeki verilerin Rosetta uzay aracındaki OSIRIS ve NEVCAM görüntüleri ile birleştirilmesiyle Philae’nin yerinin tam olarak belirlenebileceğini düşünüyor.

Kuyrukluyıldızın yüzeyine indikten sonra planlanan deneyleri yapmaya başlayan Philae’nin bataryasının şarjı ancak 57 saat kadar dayanabildi. Yüzeydeki konumu nedeniyle güneş panelleri yeterince ışık alamayan Philae, pilini şarj edemedi ve uyku moduna geçti. Yukarıdaki görüntüde, Philae’nin gerçekleştirilmesi planlanan en önemli işlerden olan yüzeyde kazı yapma deneyini başlattığı görülüyor. SD2 (Sample Drilling & Distribution) adı verilen cihazın, yüzeyi kazarak elde ettiği maddeleri, analiz etmek üzere COSAC ve Ptolemy cihazlarına ulaştırıp ulaştırmadığını bilemiyoruz. Ancak ilk gönderilenler arasında yer almayan bazı görüntülerle, şu an süren analizlerin sonuçları birleştirildiğinde bir fikir sahibi olmak mümkün olacak.

Philae uykudayken Rosetta hâlâ çalışmayı sürdürüyor. 26 Kasım’da Rosetta, kuyrukluyıldızın merkezine 30,1 km uzaktayken NAVCAM kamerası tarafından kaydedilen dört görüntünün birleştirilmesiyle elde edilen bu görüntüde bir piksel 2,4 m x 2,4 m’lik bir alana karşılık geliyor. Görüntünün tamamı 2,5 km x 2,5 km’lik bir alanı kapsıyor. Yüzeyden yükselen gaz ve toz, görüntülerde açıkça görülebiliyor.

Elde edilen ilk veriler, kuyrukluyıldızın yüzeyini kaplayan tozun hemen altında sert bir buz katmanının olduğu yönünde. COSAC cihazının elde ettiği, kuyrukluyıldızın civarındaki gazın analiz edilmesiyle ulaşılan ilk sonuçlar, kuyrukluyıldızda organik moleküller de olduğuna işaret ediyor. Ptolemy ve COSAC cihazlarının kuyrukluyıldızın yüzeyinden topladığı maddelerin analizi sürüyor. Ancak bu cihazların daha fazla çalışmaya devam edebilmesi ve SD2 cihazının yüzeyden daha fazla veri toplayabilmesi için Philae’nin, üzerindeki güneş panellerinin daha çok ışık alabileceği bir konuma gelmesi gerekli. Kondu, son enerjisini kullanarak küçük bir miktar hareket ettirilmesine karşın hâlâ yeterince güneş ışığı alamayan bir bölgede. Ancak bilim insanları bunun bir avantaja dönüşebileceği düşüncesinde. Zira kuyrukluyıldız Güneş’e yaklaştıkça bu bölge diğer bölgelere oranla daha soğuk kalacağı için bu durum Philae’nin ömrünü uzatabilir de.

Bundan sonra…

Artık Philae’nin daha çok ışık alıp bataryasını şarj edebileceği ve yeni deneyler yapabileceği bir konuma gelmesini bekleyeceğiz. Ancak görev şimdiden başarıya ulaştı bile. Planlanan bilimsel görevlerin yalnızca %20’lik kısmını gerçekleştirecek olan Philae, görevlerinin büyük bölümünü tamamlayarak sonuçları yolladı. Bilim insanları, bu veriler üzerinde çalışmaya devam ediyor. Planlanan görevlerin %80’ini yürüten Rosetta’nın kuyrukluyıldızla birlikte yolculuğu da sürecek. Şu an bizden 520 milyon km uzaktaki kuyrukluyıldız, Güneş’e 429 milyon km uzakta ve giderek Güneş’e doğru yaklaşıyor (Rosetta’nın konumunu şu adresten öğrenebilirsiniz: http://sci.esa.int/where_is_rosetta/). Kuyrukluyıldız 13 Ağustos 2015’te Güneş’e en yakın konuma gelecek ve bu sırada ondan 186 milyon km, bizden de 270 milyon km uzakta olacak. Bu sırada kuyrukluyıldızda çok büyük değişiklikler olmaya başlayacak. Eriyen buz ve yüzeyden kopan parçalar sebebiyle kuyrukluyıldız ciddi miktarda kütle kaybedecek ve ısınacak. Rosetta’nın ve Philae’nin bu koşullara ne kadar dayanabileceğini bilmiyoruz. Ancak onlardan öğreneceğimiz daha çok şey var.