Ses Enerjisinin Etkilerini Gözlemleyelim
Tasarla ve Yap köşesinin bu projesinde sesin oluşması, dalgalar hâlinde yayılması ve etkilerini gösteren bir düzenek tasarlıyoruz.
Bilmekte Fayda Var!
Günlük yaşantımızda ses önemli bir rol oynar. Çevremizdeki kişilerle iletişim kurabilmek ve sevincimizi, üzüntümüzü başkalarıyla paylaşmak için sesimizi kullanırız. Hayvanlar da bizim gibi sesle iletişim kurarlar.
Ses Nedir, Nasıl Oluşur? Sesin Özellikleri Nelerdir?
Bir enerji türü olan ses, maddelerin titreşmesi sonucu oluşur. Bulunduğu ortamda dalgalar hâlinde yayılan ses havanın içinde yol alırken görünmez ancak ses dalgalarının etkileri ile hissedilebilir veya gözlemlenebilir.
Tasarla ve Yap köşesinin bu projesinde sesin oluşması, dalgalar hâlinde yayılması ve etkilerini gösteren bir düzenek tasarlıyoruz.
Nelere İhtiyacımız Var?
- 1 adet PVC plastik boru (10 cm çapında 20 cm uzunluğunda)
- 1 adet büyük boy balon
- 1 adet çöp şiş
- 1 adet pipet
- 1 adet dondurma çubuğu veya tahta dil basacağı
- 2 plastik kapak (5 l’lik PET şişe)
- 2 plastik kapak (2,5 l’lik PET şişe)
- 1 adet paket lastiği (kalın)
- Karton (15 cm x 15 cm)
- Kâğıt bardak
- Silikon tabancası ve silikon
- Makas
- Cetvel
Uyarı:
Kesici ve delici aletleri kullanırken dikkatli olalım. Silikon tabancasının elimizi yakmamasına dikkat edelim.
Ne Yapıyoruz?
1- Kartondan 11 cm çapında dairesel bir parça keselim. Kestiğimiz kartonun merkezinde 5 cm çapında dairesel bir delik açalım.
2- Büyük boy balonu orta noktasından makas ile ikiye keselim.
3- Dairesel olarak kestiğimiz kartonu silikonla plastik borunun alt tabanına yapıştıralım.
4- Kestiğimiz balonu esneterek plastik borunun açıkta kalan kısmına tutturalım ve paket lastiği ile sabitleyelim.
5- Çöp şişten 15 cm, pipetten ise 10 cm uzunluğunda parçalar keselim. Plastik kapakların merkezinde çöp şişin geçebileceği delikler açalım.
6- Çöp şişi pipetin iç kısmından geçirerek uçlarına plastik kapakları takalım.
7- Dondurma çubuğu veya tahta dil basacağı ile çöp şişin takılı pipeti silikon ile PVC plastik boruya yapıştıralım.
8- Artık düzeneğimiz çalışmaya hazır. Ses topunun karşısında kâğıt bardaklardan bir set oluşturalım.
Ne Oldu?
Ses topumuzu balonun tabanından tutarak geriye doğru çekip gerelim. Esneyen plastik balonda esneklik potansiyel enerji depolanır. Gerdiğimiz balonu serbest bıraktığımızda ise esneklik potansiyel enerji kinetik enerjiye dönüşür ve hava moleküllerinin titreşmesiyle ses dalgaları oluşur. Ses dalgalarının oluşturdukları girdap (vorteks) etkisi ile taşıdıkları enerji kâğıt bardaklara etki ederek bardakların hareket etmesine ve yer değiştirmesine neden olur.
