logo
Menü
Giriş yap Üye ol
  • Anasayfa Anasayfa
Popüler Bilim

Popüler Bilim

Soru - Cevap

Soru - Cevap

Tasarla ve Yap

Tasarla ve Yap

Deneyler

Deneyler

Bilim Genç TV

Bilim Genç TV

Gökbilim

Gökbilim

Yeryüzü

Yeryüzü

Sesli Yayın

Sesli Yayın

Bilim Çizgi

Bilim Çizgi

Periyodik Tablo

Periyodik Tablo

Yeryüzü

Bunu Biliyor muydunuz?

Yarışmalar

Yarışmalar

  • Popüler Bilim Bilim Genç' i Tanıyın
    • - Bilim Genç Hakkında
    • - Ekibimiz
    • - İçerik Kullanım Şartları
    • - İletişim
  • Bilim Genç TÜBİTAK’ın dijital ortamda ücretsiz popüler bilim yayınıdır.

logo
Arama
Giriş yap
  • Popüler Bilim Popüler Bilim
  • Soru - Cevap Soru - Cevap
  • Tasarla ve Yap Tasarla ve Yap
  • Deneyler Deneyler
  • Bilim Genç TV Bilim Genç TV
  • Yarışmalar Yarışmalar
  • Gökbilim Gökbilim
  • Yeryüzü Yeryüzü
  • Sesli Yayın Sesli Yayın
  • Bilim Çizgi Bilim Çizgi
  • Bunu Biliyor muydunuz? Bunu Biliyor muydunuz?
  • Periyodik Tablo Periyodik Tablo
  • Popüler Bilim Bilim Genç' i Tanıyın
    • - Bilim Genç Hakkında
    • - Ekibimiz
    • - İçerik Kullanım Şartları
    • - İletişim
  • Bilim Genç TÜBİTAK’ın dijital ortamda ücretsiz popüler bilim yayınıdır.

Güneş’teki Enerjiyi Yeryüzünde Üretmek Mümkün mü?

Yarım Tonluk Uzay Çöpü Kosmos-482 Okyanusa Düştü!

XMM-Newton Uydusu Kozmik Devin Kalp Atışlarını Yakaladı

Satranç Mayıs 2025

Bilim Genç’e İçerik Hazırlamak İster misiniz?

WASP-127b'nin Atmosferinde Ses Hızını Aşan Rüzgârlar

Uzay Çöpü Kosmos-482’nin Dünya’ya Düşmesi Bekleniyor!


Simbiyotik Yaşama Kozmik Örnek: R Aqr Yıldız Sistemi

Prof. Dr. Faruk Soydugan
06/12/2024

Hubble Uzay Teleskobu ile bir dev ve bir cüce yıldızla birlikte onları çevreleyen kozmik gaz ve toz bahçesinden oluşan müthiş bir görüntü elde edildi.

Simbiyotik Yaşama Kozmik Örnek: R Aqr Yıldız Sistemi

NASA, ESA, M. Stute, M. Karovska,  D. de Martin & M. Zamani (ESA/Hubble)

Simbiyotik yıldız sistemi R Aqr’nin Hubble Uzay Teleskobu ile alınmış görüntüsü

Biyolojide “simbiyoz yaşam” iki farklı türün etkileşerek birlikte yaşaması olarak tanımlanır. Benzer şekilde gökbilimde de bir arada bulunan yıldız sistemleri “simbiyotik yıldızlar” olarak adlandırılır. Bu tür değişen yıldızlar, gösterdikleri yıldız rüzgârları, toplanma disk yapıları ve çevrelerinde biriken gaz ve toz ile ilişkili astrofiziksel süreçler nedeniyle bilim insanlarının ilgisini çekiyor. Yıldız rüzgârı ve/veya Roche taşımı (çift yıldız sistemindeki yıldızın ulaşabileceği en büyük hacim sonrası Lagrange noktalarında gerçekleşen madde aktarımı veya kaybı) ile atılan veya aktarılan madde, zaman zaman gerçekleşen nova patlamalarıyla birlikte simbiyotik yıldız sisteminin etrafında bulutsu yapıları meydana getirebilir. R Aqr sistemi de simbiyotik değişen yıldızların önemli örneklerinden biri.

Gökyüzünde Kova Takımyıldızı bölgesinde bulunan ve simbiyotik bir çift yıldız sistemi olarak sınıflanan R Aquarii, Dünya’dan yaklaşık 710 ışık yılı uzaklıkta bulunuyor. Bir kırmızı dev ile bir beyaz cüce yıldızdan oluşan bu sistem, dinamik bir bulutsu ile sarılmış[MOU1] . Bu yıldız sisteminin parlaklığındaki değişimler yaklaşık 1.000 yıl önce çıplak gözle gözlendi. Bugüne kadar araştırmacıların yoğun ilgisini çeken sistemin yıldızları, yaklaşık 44 yıllık periyotlarda, ortak kütle merkezi etrafında yörünge hareketleri yapıyor. Sistemde bulunan, yarıçapı Güneş’inkinin yaklaşık 430 katı olan kırmızı dev yıldız ise Mira türü değişen bir yıldız ve 80 ile 1.000 gün arasında değişen sürelerde titreşerek parlaklığında büyük değişimler gösteriyor.

R Aqr sisteminin 2014-2023 yılları arasında gösterdiği değişimler, aşağıdaki internet adresinden izlenebilir. Bu görüntülerden kırmızı dev yıldızın titreşimi nedeniyle gösterdiği parlaklık değişimleri ile daha önce sistemden atılan maddenin, iki yıldızın ve bunların yörünge hareketlerinin etkisiyle oluşturduğu gaz kıvrımlar izlenebilir.

NASA, ESA, M. Stute, M. Karovska,  D. de Martin & M. Zamani (ESA/Hubble), N. Bartmann (ESA/Hubble)

Simbiyotik sistem R Aqr’deki beyaz cüce yaklaşık 20.000 K yüzey sıcaklığına sahipken kırmızı devin yüzeyi sadece 3.000 K sıcaklıkta. Sıkışmış bir yıldız artığı çekirdeği olan beyaz cüce, kırmızı devden kaçan maddeyi yüksek çekim etkisiyle yakalıyor. Bu alışveriş ve madde kayıpları, garip gaz fışkırmaları, girdaplar ve kümelenmeler oluşturuyor. Bu tür sistemlerde kırmızı devden beyaz cüce yüzeyine termonükleer füzyonu tetikleyecek kadar malzeme çekilebiliyor. Bu durumda madde alan yıldızın dış katmanlarında çok yüksek hızlarla madde fırlatan ve yüksek enerji yayan nova patlamaları gerçekleşiyor. Kırmızı devden kaçan madde ile nova patlamaları ile atılan madde, sistemi sararak görüntülerdeki kıvrımlı yapıları oluşturuyor. Bu tür yıldızlar, çift yıldız sistemlerinin yaşam zincirlerinin anlaşılması ile madde kayıp ve aktarımlarının yıldız yaşamları üzerindeki etkilerini araştırmak için önemli gök cisimleri.

Aqr

ESO/Schmid et al./NASA/ESA

R Aqr’nın Hubble Uzay Teleskobu (solda ve ortada) ve Avrupa Güney Gözlemevi (ESO) VLT teleskobuyla alınmış (sağda) görüntüleri

Kaynaklar:

  • https://esahubble.org/videos/v-r-aquarii_2/
  • https://www.eso.org/public/news/eso1840/
  • https://chandra.si.edu/photo/2017/raqr/animations.html
  • https://www.nasa.gov/image-article/watching-volatile-stellar-relationship/#:~:text=R%20Aquarii%20(R%20Aqr%2C%20for,almost%20a%20thousand%20years%20ago.

Yazar Hakkında:

Prof. Dr. Faruk Soydugan

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Fakültesi

Konu
Hubble Uzay Teleskobu
Yıldızlar

paylaş

En Çok Okunan Makaleler

Lise Öğrencileri İçin 2025 Yılı TÜBİTAK Bilim Kamplarına Katılım Başvuruları Başladı!

Duyurular • 02-01-2025

Bilim Genç’e İçerik Hazırlamak İster misiniz?

Duyurular • 12-05-2025

Pestisit Nedir? Pestisitler Zararlı mıdır?

Haberler • 30-04-2025

Kozmik Gezegen Otopsisi: Yıldızına Yaklaşarak Atmosferine Dalan Gezegen

Gökbilim • 29-04-2025

Bilim Genç Kafede Bilim Etkinliği: “Antarktika Hikâyeleri”

Duyurular • 24-04-2025

Gökyüzünde Gezegen Şöleni

Haberler • 25-01-2025

Keçilerin Göz Bebekleri Neden Dikdörtgen Şeklindedir?

Soru - Cevap • 15-02-2025

Astronot Suni Williams Uzay Yürüyüşünde Rekor Kırdı

Haberler • 31-01-2025

Meşhur Matematik Problemi: ‘‘Taşınan Kanepe Problemi’’ Çözüldü

Haberler • 30-01-2025

Anadolu Parsının En Net Görüntüsü Kaydedildi

Haberler • 07-12-2024

Bilim Genç Logo
Tekrardan Hoşgeldiniz!

Bilim Genç’in kozmik derinliklerinde yolculuğa başlamak için giriş yapın.

Bir hesabınız yok mu? Üye olun

Sayfayı Paylaş
Twitter'da paylaş telegram'da paylaş Whatsapp'da paylaş facebook'da paylaş
Bağlantıyı kopyala
baylaş