logo
Menü
Giriş yap Üye ol
  • Anasayfa Anasayfa
Popüler Bilim

Popüler Bilim

Soru - Cevap

Soru - Cevap

Tasarla ve Yap

Tasarla ve Yap

Deneyler

Deneyler

Bilim Genç TV

Bilim Genç TV

Gökbilim

Gökbilim

Yeryüzü

Yeryüzü

Sesli Yayın

Sesli Yayın

Bilim Çizgi

Bilim Çizgi

Periyodik Tablo

Periyodik Tablo

Yeryüzü

Bunu Biliyor muydunuz?

Yarışmalar

Yarışmalar

  • Popüler Bilim Bilim Genç' i Tanıyın
    • - Bilim Genç Hakkında
    • - Ekibimiz
    • - İçerik Kullanım Şartları
    • - İletişim
  • Bilim Genç TÜBİTAK’ın dijital ortamda ücretsiz popüler bilim yayınıdır.

logo
Arama
Giriş yap
  • Popüler Bilim Popüler Bilim
  • Soru - Cevap Soru - Cevap
  • Tasarla ve Yap Tasarla ve Yap
  • Deneyler Deneyler
  • Bilim Genç TV Bilim Genç TV
  • Yarışmalar Yarışmalar
  • Gökbilim Gökbilim
  • Yeryüzü Yeryüzü
  • Sesli Yayın Sesli Yayın
  • Bilim Çizgi Bilim Çizgi
  • Bunu Biliyor muydunuz? Bunu Biliyor muydunuz?
  • Periyodik Tablo Periyodik Tablo
  • Popüler Bilim Bilim Genç' i Tanıyın
    • - Bilim Genç Hakkında
    • - Ekibimiz
    • - İçerik Kullanım Şartları
    • - İletişim
  • Bilim Genç TÜBİTAK’ın dijital ortamda ücretsiz popüler bilim yayınıdır.

Sağlıklı Beslenme Takıntıya Dönüşebilir mi?

Yalan Haberler Neden Gerçek Haberlerden Daha Hızlı Yayılıyor?

Antarktika’da Dev Buz Dağı Oluştu

Bazı Müzelerde Flaşlı Fotoğraf Çekilmesine Neden İzin Verilmez?

Hem Karada Hem Denizde Hareket Edebilen Robot Kaplumbağa

Uluburun Batığında 3.500 Yıllık Tedarik Zincirinin İzleri Bulundu

Mercek Bulutu Nasıl Oluşur?

En Popüler Dinozorlar Hangileri?

Astronomide Uzaklıklar Paralaks Yöntemiyle Nasıl Hesaplanır?


Simyadan Kimyaya: Modern Kimyanın Doğuşu

Dr. Tuba Sarıgül
28/02/2019

Câbir bin Hayyan, deney ve teoriye dayalı kimyanın ortaya çıkmasının öncüsü kabul ediliyor.  Prof. Dr. Fuat Sezgin, İslam Uygarlığında Mimari, Geometri, Fizik, Kimya kitabında Câbir bin Hayyan’a özel bir başlık ayırmış.

Simyadan Kimyaya: Modern Kimyanın Doğuşu

2019 yılı Prof. Dr. Fuat Sezgin Yılı ilan edildi. Bilim Genç olarak, 2019 yılı boyunca Prof. Dr. Fuat Sezgin’in İslam bilim ve teknoloji tarihine katkılarını farklı yazılarla ele alacağız. Prof. Dr. Fuat Sezgin anısına hazırladığımız diğer yazılara ulaşmak için tıklayın.

İnsanlar çok eski zamanlardan beri maddenin doğasını ve geçirdiği değişimleri anlamaya çalışıyor. Bu çalışmaların ilk örneklerini gerçekleştirenler simyacı olarak biliniyordu. Simyacılar maddenin yapısında ortaya çıkan değişimleri anlamak için çalıştı. Ancak görüşlerini bilimsel yönteme uygun şekilde deney yaparak sınamadılar.

Simyacılar maddenin en saf halinin altın olduğunu düşünüyor ve diğer metalleri saflaştırarak altın elde edebileceklerine inanıyorlardı. Bugün bu görüşün doğru olmadığını biliyoruz.

8. yüzyılda yaşayan Arap bilgin Câbir bin Hayyan, deney ve teoriye dayalı kimyanın ortaya çıkmasının öncüsü kabul ediliyor. Câbir bin Hayyan’ın çok sayıda laboratuvar araç gereci icat ettiği, kristallendirme ve damıtma gibi kimyasal yöntemleri uyguladığı biliniyor.

Prof. Dr. Fuat Sezgin, İslam Uygarlığında Mimari, Geometri, Fizik, Kimya kitabının Kimya bölümünde Câbir bin Hayyan’a özel bir başlık ayırmış. Prof. Dr. Fuat Sezgin, kitabında Câbir bin Hayyan’ın her maddenin temel elementlerin belirli oranlarda bir araya gelmesiyle oluştuğunu ve maddelerin kendilerine has özelliklerinin bu orana dayandığı görüşünde olduğunu belirtiyor. Câbir bin Hayyan bu prensibi ilm el-mizân (denge oranları teorisi) şeklinde adlandırmıştı. Câbir bin Hayyan’a göre her madde için bu oranı belirleyip maddenin bileşimini tespit etmek mümkündü. Ayrıca bu oranlar değiştirilerek bir madde başka bir maddeye dönüştürülebilirdi.

Aristo fiziksel evrendeki her şeyin farklı özelliklere sahip dört temel elementten -ateş, hava, su, toprak- oluştuğunu öne sürmüştü. Bu görüşü kabul eden Câbir bin Hayyan maddeleri üç grupta sınıflandırmıştı: kükürt, arsenik, cıva ve amonyum klorür gibi ısıtıldıklarında buharlaşan maddeler (uçucu cevherler); altın, gümüş, kurşun, bakır, demir gibi metaller; dövülerek şekillendirilemeyen ancak toz haline getirilebilen maddeler (taşlar). Câbir bin Hayyan’ın bu görüşünün, bugün elementlerin metaller ve metal olmayanlar şeklinde sınıflandırılmasının başlangıcı olduğunu düşünenler var.

Câbir bin Hayyan’ın cevherleri ayrıştırarak hangi temel elementlerden oluştuklarını belirleyebilmek için damıtma, kristallendirme, süzme ve buharlaştırma gibi farklı yöntemler uyguladığı, bu amaçla çeşitli laboratuvar araç gereci kullandığı biliniyor. Hidroklorik asit, nitrik asit, sitrik asit (limonda ve portakalda bulunur) ve asetik asit (sirkede bulunur) gibi maddelerden ilk defa Câbir bin Hayyan kitaplarında söz etmiştir.

Câbir bin Hayyan, fiziksel ve kimyasal olarak aşınmalarını engellemek amacıyla metallerin işlenme sürecinde kullanılabilecek yeni yöntemler geliştirmişti. Ayrıca cam yapımında mangan dioksiti kullanmıştı. Bu yöntem günümüzde şeffaf cam elde edebilmek amacıyla halen kullanılıyor.

data-cke-saved-src=https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/sites/default/files/imbik-web_s.jpg

İslam Uygarlığında Mimari, Geometri, Fizik, Kimya kitabında yer alan çizimde damıtma işleminde kullanılan bir imbik aleti görülüyor.

Câbir bin Hayyan’ın yirmiden fazla laboratuvar araç gereci kullandığı biliniyor. Prof. Dr. Fuat Sezgin, kitabında İslam medeniyetlerinde kimya ve simya alanında kullanılan çok az sayıda araç gerecin günümüze ulaşabildiğini söylüyor. Ayrıca Câbir bin Hayyan ile ilgili Latince kaynaklar arasında yer alan ve kimyasal fırın resimlerinin bulunduğu Liber florum Geberti isimli kitapta kimyasal fırın modellerine yer verildiğini belirtiyor.

UD Library Special Collections

Delaware Üniversitesi Kütüphanesi özel koleksiyonlarında yer alan çizimde Câbir bin Hayyan tarafından icat edilen bir kimyasal fırın görülüyor. Çizimde fırının üzerinde damıtma amacıyla kullanılan bir imbik görülüyor.

Câbir bin Hayyan, gerçekleştirdiği bütün bu uygulamalar nedeniyle, deneye dayalı bir bilim dalı olarak kimyanın ortaya çıkışının öncüsü kabul ediliyor ve çeşitli kaynaklarda kimyanın babası olarak da isimlendiriliyor.

 

Kaynaklar:

  • Sezgin, F., İslam Uygarlığında Mimari, Geometri, Fizik, Kimya (Saateler, Optik, Mineraller, Savaş Tekniği, Antik Objeler), Boyut Yayıncılık, İstanbul, 2018.
  • http://muslimheritage.com/article/advent-experimental-chemistry
  • Marshall, V., “Born in Tus, Persia, Abu Musa Jabir ibn Hayyan is one of the fathers of modern chemistry.”, Royal Society of Chemistry, 2014.
  • https://inside.nku.edu/artsci/departments/chemistry/about/diversity/jabiribnhayyan.html
  • http://www.lib.udel.edu/ud/spec/exhibits/alchemy/ia.html

 

Konu
Genel Kimya

paylaş

En Çok Okunan Makaleler

Eski ve Yeni Uluslararası Birim Sistemi

Haberler • 30-01-2019

Satranç - Ocak 2023

Satranç • 04-01-2023

Otonom Araçlar Çevrelerini Nasıl “Görüyor”?

Haberler • 13-09-2022

Simyadan Kimyaya: Modern Kimyanın Doğuşu

2019 Prof. Dr. Fuat Sezgin Yılı • 28-02-2019

Robot Balık SoFi

Haberler • 14-03-2019

Kuantum Bilgisayarlar ve Kübitler

Haberler • 25-03-2019

Okyanus Kirliliğinin Canlılara Etkisi

Haberler • 17-04-2019

DNA’dan Gene

Grafik Bilgi • 17-01-2020

Ayın Matematik Sorusu - Aralık 2022

Ayın Matematik Sorusu • 02-12-2022

Ayın Matematik Sorusu - Kasım 2022

Ayın Matematik Sorusu • 02-11-2022

Bilim Genç Logo
Tekrardan Hoşgeldiniz!

Bilim Genç’in kozmik derinliklerinde yolculuğa başlamak için giriş yapın.

Bir hesabınız yok mu? Üye olun

Sayfayı Paylaş
Twitter'da paylaş telegram'da paylaş Whatsapp'da paylaş facebook'da paylaş
Bağlantıyı kopyala
baylaş