Sosyal Psikoloji

Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nden (ODTÜ) Doç. Dr. Ahmet Uysal ile sosyal psikoloji ve farklı uygulama alanları üzerine bir söyleşi gerçekleştirdik.

TÜBİTAK Bilim Genç: Kendinizi ve branşınızı, yani psikolojiyi, kısaca tanıtır mısınız?

Doç. Dr. Ahmet Uysal: 2002 yılında ODTÜ Makine Mühendisliği Bölümü’nden mezun oldum. Lisans eğitimim sırasında seçmeli olarak aldığım iki psikoloji dersi sayesinde psikolojiye olan ilgimi ve mühendisliğin asıl yapmak istediğim meslek olmadığını fark ettim. Bunun üzerine makine mühendisliği bölümündeki son senemde psikoloji bölümünden dersler alarak bilimsel hazırlık programını tamamladım ve sosyal psikoloji alanına yönelmeye karar verdim. ODTÜ Sosyal Psikoloji programında yüksek lisansımı tamamladıktan sonra 2005-2010 yılları arasında Houston Üniversitesi’nde Yüksek Öğretim Kurumu burslusu olarak doktora yaptım. 2011 yılı başında ODTÜ Psikoloji Bölümü’ne döndüm ve o günden beri buradayım. Psikoloji denilince birçok insanın aklına psikolojik rahatsızlıklar ve terapi yapan insanlar geliyor. Halbuki psikolojinin birçok farklı alanı var. Benim branşım olan sosyal psikoloji, iki kişi arasındaki ilişkilerden tutun da sosyal gruplar arasındaki ilişkilere kadar sosyal hayatın pek çok alanını inceleyen bir bilim dalı.

TÜBİTAK Bilim Genç: Gündelik hayat ile iç içe yani?

Doç. Dr. Ahmet Uysal: Evet, siz de eğer kendinizin ya da başkalarının davranış, düşünce ve duygularının sebeplerini veya sonuçlarını sorguluyorsanız aslında sosyal psikoloji ile ilgileniyorsunuz demektir. Benim çalışma konularım ise benlik, yakın ilişkiler ve bunların motivasyon ile etkileşimi diyebiliriz. Diğer yandan sosyal psikoloji temel bir alan olduğundan bu konuların çok farklı alanlarda uygulamaları da oluyor.

TÜBİTAK Bilim Genç: Bu uygulamaları ya da çalışmalarınızı biraz daha detaylandırabilir misiniz?

Doç. Dr. Ahmet Uysal: Az önce söylediğim gibi sosyal psikolojinin çok farklı alanlarda uygulamaları var. Örneğin genç arkadaşlarımızın ilgisini çekebilecek ve benim çalıştığım bir uygulama alanı bilgisayar oyunları. ODTÜ Oyun Teknolojileri yüksek lisans programında “Oyun Tasarımında Psikoloji” adlı bir ders veriyorum. Geçen sene bu programdan bir öğrencimin yüksek lisans tezi kapsamında oyunlarda zaman baskısının oyundan alınan haz, kişinin başarmışlık, yetkinlik, özerklik hissi gibi psikolojik değişkenlere etkisini araştırdık. Deney sırasında bir grup katılımcıya oyun içindeki bir görevi ekranda beliren bir sayaç ile zamanlarını kısıtlayarak, diğer gruba da zaman kısıtlaması olmaksızın oynatıp söz konusu iki grup arasında belirttiğim kıstaslardaki farklılığı inceledik. Yaptığımız aslında ilgilendiğim bir sosyal psikoloji kuramını oyun tasarımına uygulamaktı.

TÜBİTAK Bilim Genç: Bu gerçekten ilgi çekici bir örnekti. Buna benzer başka uygulamalarınız da var mı?

Doç. Dr. Ahmet Uysal: Şu an devam eden TÜBİTAK projemi de ilginç bir örnek olarak değerlendirebiliriz. Bu projede kronik ağrı hastalarının eşleriyle olan ilişkilerini ve bu ilişkilerin hastaların sağlık ve mutluluk düzeyine etkisini inceleyen bir araştırma yapıyoruz. Bu da aslında sosyal psikolojinin sağlık alanındaki bir uygulaması. Bu bir laboratuvar çalışması değil, demem o ki, deney yapmıyoruz fakat kronik ağrı problemi olan evli çiftler belirleyip 3 yıl boyunca bu çiftlere 6 ayda bir anket uygulayarak ölçüm yapıyoruz. Yaptığımız istatistiksel analizlerle de eş davranışlarının hastanın sağlık ve mutluluk düzeyine etkisini inceliyoruz. Bu da farklı bir yöntem. Bahsettiğim iki araştırma çok farklı gibi görünse de temelde aynı sosyal psikolojik kuram var.

TÜBİTAK Bilim Genç: Projeleriniz farklı branşlardan insanlara da açık o halde?

Doç. Dr. Ahmet Uysal: Tabii ki. Bilimsel alanlar gittikçe daha da disiplinler arası bir hale geliyor. Mesela, sosyal psikoloji bölümünde yüksek lisans derecesi almak isteyen bir öğrencinin lisans eğitimini psikoloji bölümünde tamamlamış olması gerekmiyor. Bilimsel hazırlık adını verdiğimiz iki dönemlik ders alma sürecinden sonra başka bölümlerden mezun öğrenciler yüksek lisans programına başlayıp projelerimizde görev alabiliyor. Örneğin bahsettiğim TÜBİTAK projesinde çalışan araştırma asistanlarımdan biri endüstri mühendisliği mezunu ve sosyal psikoloji yüksek lisans programında. Daha önce de belirttiğim gibi ben de farklı bir bölümü bitirdikten sonra psikoloji alanına yöneldim.

TÜBİTAK Bilim Genç: Mezuniyetten söz açılmışken, bu bölümden mezun olan öğrenciler için iş imkânlarından bahseder misiniz?

Doç. Dr. Ahmet Uysal: Psikoloji bölümünden mezun olduğunuzda eğitim kurumları, sağlık kurumları, kamu kurumları, medya, çeşitli vakıflar ve sanayi kuruluşlarında iş bulabilirsiniz.