Tek Başına Dolanan Kara Delik Keşfedildi

Kara deliklerin varlığı, genel görelilik kuramının tahminlerinden biridir. Bugüne kadar pek çok kara delik keşfedildi. 

Bilimsel çalışmalar hemen hemen bütün gök adaların merkezinde devasa kara delikler olduğunu gösteriyor. Ayrıca geçmişte kütle çekimsel dalga dedektörleri ile yapılan gözlemlerde de kara deliklerin birleşmesi sırasında ortaya çıkan dalgalar tespit edilmişti. Ancak yakın zamanlara kadar çevresinden yalıtılmış biçimde uzayda dolanan bir kara delik bulunamamıştı. Uluslararası bir araştırma grubu, ilk kez uzayda tek başına dolanan bir kara delik keşfettiklerini açıkladı. Dünya’ya yaklaşık 5.000 ışık yılı (ışığın bir yılda katettiği mesafe) uzaklıktaki gök cismi saniyede yaklaşık 45 kilometre hızla uzay boşluğunda sürükleniyor.

Genel görelilik kuramı ışığın da kütle çekim alanlarından etkilendiğini söyler. Bu durumun yol açtığı olgulardan biri, gök cisimlerinin görünen konumlarındaki kaymalardır. Tıpkı merceklerin ışığın yönünü değiştirip bir noktaya odaklamasına benzer biçimde, büyük kütleli cisimler de yakınlarından geçen ışığın yönünü değiştirip Dünya’ya yönlendirir. Böylece gök cisminin yeryüzünden gözlemlenen konumunda kaymalar olur. Bir yıldızdan Dünya’ya gelen ışığın büyük kütleli gök cisimlerinin etkisiyle yön değiştirmesi, yıldızın daha parlak ve daha büyük görünmesine de yol açar. Tıpkı merceklerin ışığı odaklayarak cisimleri olduğundan daha büyük ve daha parlak göstermesine benzediği için bu olgu kütle çekimsel mercekleme olarak adlandırılır. Kütle çekimsel mercekleme bazen de bir cismin sanki aynı anda birden fazla konumdaymış gibi görünmesine neden olur (bkz. aşağıdaki çizim).

Kütle çekimsel mercekleme, gök cisimlerinin gözlemlenen konumlarında kaymalara yol açar. Hatta bazı durumlarda bir cisim aynı anda birden fazla konumda görünür.

Yeni keşfedilen kara delik de kütle çekimsel mercekleme sayesinde tespit edilmiş. İlk olarak 2011’de Dünya’ya 20.000 ışık yılı uzaklıktaki bir yıldızın aniden parlaklaştığı gözlemlenmiş. Araştırmacılar, bu durumun görülemeyen bir kara deliğin mercekleme etkisinden kaynaklanabileceğini düşünerek yıldızı takip etmeye devam etmişler. İlerleyen zamanlarda yıldızın gözlemlenen konumunda ufak kaymalar da belirlenmiş. Böylece yıldızın görünümünde meydana gelen değişimlerin doğrudan gözlemlenemeyen bir gök cisminin kütle çekim etkisinden kaynaklandığı doğrulanmış. Mercekleme etkisi ve konumdaki kayma ile ilgili verileri kullanarak kara deliğin kütlesinin Güneş’inkinin yaklaşık yedi katı olduğu hesaplanmış.

Araştırmacılar, yaptıkları keşif ile ilgili hazırladıkları bir makale taslağını arXiv’de yayımladı.