Aralık 2021’de Gökyüzünde Neler Oluyor?
Aralık ayının ilk günlerinde havanın kararmasıyla birlikte Jüpiter, Satürn ve Venüs güney-güneybatı yönünde ufkun üzerinde sıralanmış şekilde görülebilir. Merkür ise ayın son haftasında bu üçlüye katılıyor.
Venüs, 7 Aralık’ta en yüksek parlaklığa ulaşıyor. Bu tarihte Venüs ve hilal şeklindeki Ay’ı, Yay Takımyıldızı’nda bir arada görebilirsiniz.
Venüs, aralık ayının ilk yarısında Güneş’in batışından sonra güneybatı yönünde ufka en yakın olan gezegen. Ayın ilerleyen günlerinde ufka yaklaşmaya devam eden Venüs, 9 Ocak’ta Güneş ile Dünya arasından geçmeye hazırlanıyor. Bu süreçte yörünge hareketi sırasında giderek Güneş’e yaklaşan gezegenin görünür büyüklüğü ve parlaklığı artıyor. Ancak Güneş tarafından aydınlatılan kısmı hızla küçülüyor.
Merkür, 29 Kasım’da Güneş’in arkasından geçmişti. Bu nedenle aralık ayının ilk yarısında Merkür’ü gözlemlemek mümkün değil. Merkür, aralık ayının son haftası Güneş’in batışından sonra gökyüzünde tekrar ortaya çıkıyor. İlerleyen günlerde Merkür ufkun üzerinde daha da yükselirken, Venüs ufka yaklaşıyor. 29 Aralık akşamı Merkür ve Venüs’ü güneybatı-batı yönünde ufkun üzerinde “birbirinin yakınından geçerken” görebilirsiniz.
8 Aralık’ta Jüpiter ve Satürn’ü hilal şeklindeki Ay ile birlikte güney-güneybatı yönünde ufkun üzerinde görebilirsiniz. Aralık ayında Satürn gün batımında gökyüzünde Venüs’ün yakınlarında görülebilir. Ancak halkalı gezegen, Venüs’ten daha sönük. Aralık ayının başında Oğlak Takımyıldızı’nın doğusunda olan Jüpiter ise ayın ilerleyen günlerinde Kova Takımyıldızı’na doğru hareket ediyor. Jüpiter ve Satürn, Güneş’ten yaklaşık üç saat sonra güneybatı-batı ufkundan batıyor. Güneş sisteminin bu iki gaz devi ayın ilerleyen günlerinde daha erken batmaya başlıyor. Eğer bir dürbününüz ya da basit bir teleskobunuz varsa Satürn’ün halkalarını ve Jüpiter’in uydularını gözlemlemeyi deneyebilirsiniz.
Mars yakın zamanda Güneş’in arkasından geçmişti. Kızıl Gezegen birkaç haftalık aradan sonra Güneş’in doğuşundan önce tekrar gökyüzünde görülmeye başladı. Mars’ı aralık ayının başında Terazi Takımyıldızı’nda bulabilirsiniz. Kızıl Gezegen ilerleyen günlerde ise Akrep Takımyıldızı’na doğru hareket ediyor. 31 Aralık sabahı Mars, Ay ve Akrep Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı Antares’i bir arada gözlemleme fırsatını kaçırmayın.
Ay, Dünya etrafındaki yörünge hareketi sırasında 4 Aralık’ta Dünya’ya en yakın yani yerberi, 18 Aralık’ta ise Dünya’ya en uzak yani yeröte konumunda. Yerberi konumundayken Dünya ile Ay arasındaki mesafe 356.800 kilometreyken, yeröte konumundayken 406.300 kilometre. 19 Aralık’ta 2021’in en küçük dolunayını izleme fırsatını kaçırmayın.
İkizler Gök Taşı Yağmuru
Yılın en güçlü gök taşı yağmurlarından biri olan İkizler gök taşı yağmuru, 13-14 Aralık’ta en yüksek etkinliğe ulaşıyor. Bu tarihte şehir ışıklarından uzakta, berrak bir gökyüzünde saatte maksimum 120 gök taşı görülebilir. Ancak dolunay evresine yaklaşan Ay’ın parlaklığı, gök taşlarının fark edilmesini zorlaştırabilir.
İkizler gök taşı yağmurunda gök taşları beyaz, sarı, yeşil, kırmızı, mavi gibi farklı renklerde görülebilir. Bu durumun nedeni gök taşlarının bileşiminde yer alan farklı metaller.
Gök taşları gökyüzünde İkizler Takımyıldızı’nda ortaya çıkıyormuş gibi göründüğü için gök taşı yağmuru bu şekilde isimlendiriliyor. Gök taşı yağmurlarının kaynağı çoğunlukla kuyruklu yıldızlar olmasına rağmen İkizler gök taşı yağmurunun kaynağı 3200 Phaethon isimli bir asteroit.
Gök taşlarının gökyüzünde ortaya çıktığı nokta yani saçılma noktası Güneş’in batışından sonra kuzeybatı yönünde ufkun üzerinde görülebilir. Gecenin ilerleyen saatlerinde saçılma noktası ufkun üzerinde yükselmeye başlıyor.
Kış Gün Dönümü
21 Aralık’ta kış gün dönümü gerçekleşiyor. Kış gün dönümünde Güneş ışınları Oğlak Dönencesi’ne dik açıyla gelir. Ayrıca bu tarihte Kuzey Yarım Küre’de en uzun gece ve en kısa gündüz yaşanır.
4 Aralık’ta tam Güneş tutulması gerçekleşiyor. Ancak tam tutulma sadece Antarktika’dan izlenebiliyor. Güney Yarım Küre’nin bazı bölgelerinde ise parçalı Güneş tutulmasına tanık olmak mümkün.
Güneş tutulması sırasında Güneş, Ay ve Dünya aynı hizadadır. Ay’ın gölgesi Dünya’nın üzerine düşer ve Ay, güneş ışınlarının Dünya’nın üzerindeki bazı bölgelere ulaşmasını kısmen ya da tamamen engeller. Dünya üzerinde, Ay’ın gölgesinin tam ortasındaki insanlar tam Güneş tutulmasını gözleyebilir. Tam tutulma sırasında Ay, Güneş yuvarlağını tamamen örter ve sadece Güneş’in korona olarak isimlendirilen atmosfer katmanı görülebilir.
Güneş Tutulmaları Sırasında Gözlerinizi Koruyun!
Güneş tutulmasını çıplak gözle izlemek gözde kalıcı hasarlara neden olabilir. Bunun için özel filtreli gözlükler takmalısınız. Gözlem sırasında Tasarla ve Yap köşesinde yaptığımız iğne deliği projektörünü de kullanabilirsiniz.
Kaynaklar:
- 2021 Gök Olayları Yıllığı, TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi
- https://svs.gsfc.nasa.gov/11353
- https://astronomy.com/magazine/sky-this-month/2021/12/sky-this-month-december-2021
- https://www.imo.net/resources/calendar/
- https://solarsystem.nasa.gov/skywatching/whats-up/
- https://www.timeanddate.com/eclipse/total-solar-eclipse.html
- https://www.nasa.gov/content/dec-4-2021-eclipse
