2014 Yılında Yaşanan Önemli Bilimsel Gelişmeler

2014 yılında yaşanan önemli bilimsel olaylardan bir derleme...

Bir Kuyrukluyıldızın Üzerine Kondu İndirildi

Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından 2 Mart 2004’te uzaya gönderilen Rosetta uzay aracı, on yıllık uzun bir yolculuğun sonunda 67P/Churyumov-Gerasimenko kuyrukluyıldızına ulaştı ve Philae adlı bir konduyu kuyrukluyıldızın üzerine indirdi. İniş sırasında ve inişten sonra çeşitli sorunlar yaşansa da görev başarılı oldu. Kuyrukluyıldız 13 Ağustos 2015’te Güneş’e en yakın konuma gelene kadar Rosetta bize bilgi sağlamaya devam edecek.

Rosetta ismi 1799 yılında Mısır’ın Rashid (Rosetta) kasabasında bulunan volkanik bir kayaya verilmişti. Bu kayanın üzerindeki hiyerogliflerin çözülmesi, geçmiş hakkındaki düşüncelerimizde devrim niteliğinde değişikliklere neden olmuş ve kayıp bir kültürü tanımamıza olanak sağlamıştı. Rosetta uzay göreviyle de Güneş Sistemi’nin en eski ve gizemli üyelerinden olan kuyrukluyıldızlar incelenerek Güneş Sistemi’nin oluşumu ve evrimi daha iyi anlaşılmaya çalışılacak.

Matematiğin Nobel’i İlk Kez Bir Kadına Verildi

Stanford Üniversitesi’nde matematik profesörü olan Maryam Mirzakhani, 1936’dan beri verilen ve matematiğin Nobel Ödülü olarak kabul edilen Fields Madalyası’nı kazanan ilk kadın oldu. Kavisli yüzeylerin geometrisi ve bu tür yüzeylerdeki simetrinin anlaşılmasına yönelik çalışmaları sebebiyle bu ödüle layık görülen Profesör Mirzakhani, matematik problemlerini çözmeye çalışmanın, kendisi için, polisiye bir davadaki ipuçlarını bir araya getirmek ya da bir bulmacayı çözmek gibi olduğunu söylüyor.

Ebola Salgını

Ebola virüsünün 1976’da keşfedilmesinden beri en büyük Ebola salgını yaşandı. Guyana’da, Liberya’da ve Sierra Leone’de yaklaşık 7000 insan yaşamını yitirdi. Ebola sebebiyle ölen ilk kişi Guyanalı iki yaşında bir çocuktu. Mali, Nijerya, Senegal, İspanya ve ABD’de de çeşitli Ebola vakaları görülmesine rağmen gerekli önlemler alınarak salgının dünyaya yayılması engellendi.

Hastalardan alınan örnekler, virüsün bir hayvandan insana geçtiğini ve bu geçişin sadece bir kez yaşandığını gösteriyor. Virüsün biyolojik özellikleri ile ilgili hâlâ pek çok bilinmeyen olmasına rağmen, Ebola aşısı olarak kullanılmaya aday bir madde geliştirilebildi. Gönüllüler üzerinde yapılan ilk testler olumlu sonuç verdi.

Dünyanın En Eski Mağara Sanatı

Nature

Geçmişte sanatın Avrupa’da başladığı düşünülürdü. Ancak Sulawesi Adası'ndaki (Endonezya) bir mağaranın duvarlarında bulunan insan eli baskılarının ve iki büyük hayvan resminin 40.000 yıldan daha eski olduğu belirlendi. Bu mağara resimleri, daha önce dünyanın en eski mağara resimleri olduğu düşünülen Avrupa’daki örneklerden 2000 yıl daha önceye tarihlendiriliyor. Bu keşif insan düşüncesinin gelişme aşamasında bir kilometre taşı olabilir. Gelecekte daha eski sanat eserleri de bulunur mu bilinmez. Ancak sanatın başladığı yer olma unvanı, en azından şimdilik, Avrupa’dan Asya’ya geçti.

Kütleçekimsel Dalgalar

Mart ayında Büyük Patlama’dan kaynaklanan kütleçekimsel dalgaların belirlendiği açıklandı. Ancak daha sonra yapılan çalışmalar bu iddiayı doğrulamadı. Güney Kutbu’ndaki BICEP2 radyo teleskobu ile elde edilen verilere dayanılarak yapılan çıkarımların hatalı olduğu ve bu hataya kozmik tozların elde edilen sinyalleri bozmasının sebep olduğu öne sürüldü.

AIDS Tedavisi

Kanında HIV virüsü ile doğan ve Mississippi bebeği olarak adlandırılan bir çocuğun 2013 yılında erken uygulanan ilaç tedavisi sayesinde iyileştiği açıklanmıştı. Ancak araştırmacılar, Temmuz ayında çocuğun kanında HIV virüsü belirledi.

Ötegezegenler

Güneş Sistemi’nin dışındaki gezegenler ile ilgili araştırmalar 2014’de hız kazandı. Kepler uzay aracı ile yapılan gözlemler sonucunda Şubat ayında 715 yeni ötegezegenin keşfedildiği açıklandı. Bu gezegenler arasında büyüklüğü yaklaşık Dünya’nınki kadar olan ve yörüngesi yıldızının yaşama elverişli bölgesinin içinde kalan bir gezegen de var.

İki Yeni Parçacık Bulundu

2013 yılında Higgs bozonunun varlığını doğrulayan CERN araştırmacıları, 2014 yılında ise Xi-b^'- ve Xi-b^*- adı verilen iki yeni atomaltı parçacık buldu. Bu parçacıklar 3 kuarktan oluşuyor ve kütleleri protonun kütlesinin yaklaşık 6 katı. Her iki parçacık da bir “b”, bir “s” ve bir “d” kuarkı içeriyor. Ancak Xi-b^*- parçacığı Xi-b^'- parçacığından biraz daha ağır.

İnsan Beyni Gibi Çalışan Bilgisayar İşlemcileri

Bilgisayarların insan beynine benzer biçimde çalışmasını sağlayan işlemciler geliştirildi. İnsan beyni, çok fazla bilgi içeren işlemlerde -örneğin görüntü işlemekte- bilgisayarlara göre daha başarılıdır. Beynimizde yaklaşık 100 milyar sinir hücresi ve 100 trilyon sinaps (sinir hücreleri arasındaki bağlantı) vardır. IBM firması tarafından geliştirilen yeni bir işlemci ise 5,4 milyar transistör içeriyor ve bu transistörlerin arasında 256 milyon bağlantı var. Bilgisayar teknolojilerinde insan beyni gibi çalışan işlemcilerin kullanılmasının, pek çok alanda devrim niteliğinde değişikliklere sebep olması bekleniyor.

Uzay Görevleri

2014 yılında Asya ülkeleri başarılı uzay çalışmalarına imza attı. Hindistan Uzay Araştırmaları Örgütü, Mars’ın yörüngesine bir uzay aracı gönderdi. Japonya ise Hayabusa-2 olarak adlandırılan bir sondayı bir asteroitten örnek toplaması için uzaya fırlattı.