İnsanlar Yarasalar Gibi Yankıyla Yer Belirleyebilir mi?
Yarasalar ilgi çekici bir özelliğe sahip: Ses dalgalarını kullanarak tamamen karanlık bir ortamda çevrelerindeki nesnelerin yerini belirleyebiliyorlar. Görme engelli bazı insanların da bu özelliğe sahip olduğu biliniyor.
Yarasalar yönlerini belirleyebilmek ve çevrelerindeki besinleri tespit edebilmek için yankıyla konum belirleme özelliğini kullanıyor. Bu sayede tamamen karanlık bir ortamda bir sivrisineğin bile yerini belirleyebiliyorlar. Yarasalardan çıkan ses dalgaları bir nesneye çarptığında yansıyor. Yarasalar yansıyan sesi duyduklarında nesnenin yerini, büyüklüğünü ve hatta şeklini belirleyebiliyor.
Görme engelli bazı insanların da yankıyla konum belirleme becerisine sahip olduğu biliniyor. Bu beceriye sahip Daniel Kish isimli görme engelli bir kişi dilini kullanarak bir ses çıkardığında sesin yansıyarak geri döndüğünü söylüyor. Bu sayede eğer çıkardığı sesin yankısı uzun sürede kulağına ulaşırsa çevresindeki nesnenin uzakta, kısa sürede ulaşırsa yakında olduğunu anlayabiliyor.
Bilim insanları, bu beceriye sahip insanlarda beyindeki görsel korteksin sesi görsel veriler gibi işleyebildiğini anladı. Araştırmacılar görme engelli ve normal şekilde gören insanlara, bir odada farklı konumlara yerleştirilen nesnelerden yankılanan ses kayıtlarını dinletti. Bu sırada deneye katılan insanların beyin aktiviteleri kaydedildi. Sonuçta yankıyla konum belirleme becerisini sahip olan insanların beyninde, normal insanlardan farklı olarak, görsel korteksin etkin hâle geldiği anlaşıldı.
Görsel korteks normal insanlarda gözlerden gelen görsel sinyallerin işlendiği bölgedir. Beynin bu bölgesi normalde gözlerden gelen verileri kullanarak nesnelerin nerede bulunduğunu üç boyutlu olarak algılamamızı sağlar.
Bu sayede örneğin odamızda kitapların masamızın üstünde olduğunu, sandalyenin kitaplığın yanında durduğunu beynimizde üç boyutlu olarak haritalandırabiliriz.
Sonuçlar beynimizin eksikleri telafi etme konusunda hayli yetkin olduğunu gösteriyor. Bu sayede görme engelli insanların beynindeki görsel verilerin işlendiği bölüm kullanılmayan bir alan olarak kalmıyor. Aksine beynin bu bölümü, görme ile ilgili uyarıcılar dışındaki duyma ve dokunma gibi verileri işleyebilecek şekilde uyum sağlayabiliyor.
Kaynaklar:
