Kanserle İlgili Gerçekler ve Yanlış Bilinenler

30 Aralık 2015 tarihinde TÜBİTAK Başkanlık Binası’nda düzenlenen Bilim Genç Kafe’nin konuğu Hacettepe Üniversitesi Kanser Enstitüsü Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Gökhan Özyiğit oldu. Özyiğit kanser hakkında bilgi verdi ve katılımcıların sorularını cevapladı. Bunlardan birkaçını sizlerle paylaşıyoruz.

Siz de bilim dolu keyifli bir sohbete katılmak istiyorsanız etkinlik duyurularını www.bilimgenc.tubitak.gov.tr adresinden takip edebilir ve masalar dolmadan Bilim Genç Kafe’deki yerinizi ayırtabilirsiniz.

Kanser Nedir?

Kanser belirli bir doku ya da organdaki bazı hücrelerin çevresel faktörler ve genetik yatkınlıkla mutasyona uğrayıp vücudun kontrol mekanizmasından çıkıp kontrolsüz bir şekilde bölünmesidir. Bu kontrolsüz bölünme sırasında oluşan hücre kitlesinin etrafında birtakım sinyal iletileri vasıtası ile yeni kan damarları oluşabilir. Ayrıca kanserli hücrelerin komşu sağlıklı hücrelerle arasındaki iletişim de farklılaşır. Bu sayede bağımsız ve kontrolsüz büyüyen hücreler, ortaya çıktığı doku ve organda kitle oluşturur. Ayrıca kan veya lenfatik dolaşım vasıtası ile başka uzak doku ve organlara yayılabilirler.

Kanserden korunmak için neler yapılabilir?

Kanserden korunmak için beş etken çok önemlidir. Bunlara uyulduğu takdirde kanser riski önemli ölçüde azaltılabilir. Ancak bu önlemlerin alınması kansere yakalanılmayacağı anlamına gelmez.

- Tütün ürünleri kullanımı (sigara, puro, nargile) kansere neden olan en belirgin etkendir. Başta akciğer kanseri olmak üzere her yıl 1 milyon kişi tütün ürünleri kullanımına bağlı kanserler nedeni ile hayatını kaybediyor. Bu yüzden kesinlikle sigara, puro veya nargile içilmemesi gerekir.

- Alkol kullanımından kaçınmak kansere yakalanma riskini azaltır.

- Sebze ve meyve ağırlıklı beslenmek ve işlenmiş etlerin (salam, sucuk, sosis) aşırı (her gün) tüketilmemesi kanser riskini azaltır.

- Obezite herkes için kanser riski oluşturmakla birlikte özellikle kadınlarda meme, rahim ve yumurtalık kanseri riskini artırır. Annenin bebeğini uzun süre emzirmesi ise meme kanseri riskini azaltır.

- Cinsel yolla bulaşan virüslerden (HIV, HPV) korunmak da kanser riskini azaltır.

Kanserin en önemli belirtileri nelerdir?

Vücudumuzda gittikçe büyüyen kitleler, insan dışkısında (gaita) kan, derideki benlerde büyüme ve renk değişikliği kanser belirtisi olabilir.

Sağlıklı bireylerde kanser için tanı testlerinin yapılmasını öneriyor musunuz?

Meme kanseri ve bağırsak kanserleri için belli bir yaştan sonra tarama testleri öneriliyor. Bununla beraber biz onkologların tedavi sonrası hastaların kontrol muayenelerinde kullandığımız bazı tümör belirteçlerinin kesinlikle tarama amaçlı kullanılmaması gerekiyor. Bunlar gereksiz endişenin yanı sıra sağlık harcamalarında artışa neden olur.

Cep telefonları ne derece kanserojendir?

Cep telefonları Dünya Sağlık Örgütü tarafından Grup 2B kanserojen olarak sınıflandırılmıştır. Yani eldeki veriler son derece belirsiz ve sınırlıdır. Bu nedenle özellikle uzun dönemde bebekler ve çocuklar üzerinde ne gibi etkiler bırakacağı bilinemediği için cep telefonları mümkün olduğunca onlardan uzak tutulmalıdır.

Kanser nasıl tedavi edilir?

Cerrahi, radyoterapi ve kemoterapi kanser tedavisinde kullanılan başlıca yöntemlerdir. Kemoterapi, kanser hücrelerinin büyümesinin veya bölünmesinin önüne geçmek için kanser ilaçlarının kullanılmasıdır. Radyoterapi ise kanserli dokunun iyonlaştırıcı radyasyon kullanılarak yok edilmesi ve sağlıklı dokuların bu işlem sırasında korunmasıdır.

Kanser tedavisinde moral ve motivasyon etkili midir?

Bağışıklık sistemi zayıfladığında vücut hastalığa açık hale gelir. Stress birçok hastalığa davetiye çıkarır. Moral ve motivasyon kanser hastasının üzerindeki yükü hafifletir. Böylece hasta kanserle daha etkili biçimde mücadele edebilir.