logo
Menü
Giriş yap Üye ol
  • Anasayfa Anasayfa
Popüler Bilim

Popüler Bilim

Soru - Cevap

Soru - Cevap

Tasarla ve Yap

Tasarla ve Yap

Deneyler

Deneyler

Bilim Genç TV

Bilim Genç TV

Gökbilim

Gökbilim

Yeryüzü

Yeryüzü

Sesli Yayın

Sesli Yayın

Bilim Çizgi

Bilim Çizgi

Periyodik Tablo

Periyodik Tablo

Yeryüzü

Bunu Biliyor muydunuz?

Yarışmalar

Yarışmalar

  • Popüler Bilim Bilim Genç' i Tanıyın
    • - Bilim Genç Hakkında
    • - Ekibimiz
    • - İçerik Kullanım Şartları
    • - İletişim
  • Bilim Genç TÜBİTAK’ın dijital ortamda ücretsiz popüler bilim yayınıdır.

logo
Arama
Giriş yap
  • Popüler Bilim Popüler Bilim
  • Soru - Cevap Soru - Cevap
  • Tasarla ve Yap Tasarla ve Yap
  • Deneyler Deneyler
  • Bilim Genç TV Bilim Genç TV
  • Yarışmalar Yarışmalar
  • Gökbilim Gökbilim
  • Yeryüzü Yeryüzü
  • Sesli Yayın Sesli Yayın
  • Bilim Çizgi Bilim Çizgi
  • Bunu Biliyor muydunuz? Bunu Biliyor muydunuz?
  • Periyodik Tablo Periyodik Tablo
  • Popüler Bilim Bilim Genç' i Tanıyın
    • - Bilim Genç Hakkında
    • - Ekibimiz
    • - İçerik Kullanım Şartları
    • - İletişim
  • Bilim Genç TÜBİTAK’ın dijital ortamda ücretsiz popüler bilim yayınıdır.

Güneş’teki Enerjiyi Yeryüzünde Üretmek Mümkün mü?

Yarım Tonluk Uzay Çöpü Kosmos-482 Okyanusa Düştü!

XMM-Newton Uydusu Kozmik Devin Kalp Atışlarını Yakaladı

Satranç Mayıs 2025

Bilim Genç’e İçerik Hazırlamak İster misiniz?

WASP-127b'nin Atmosferinde Ses Hızını Aşan Rüzgârlar

Uzay Çöpü Kosmos-482’nin Dünya’ya Düşmesi Bekleniyor!


Proton ve Nötronun Kütleleri

Dr. Mahir E. Ocak
27/04/2015

Atom çekirdekleri, proton ve nötronlardan oluşur. Kuark olarak adlandırılan temel parçacıkların bir araya gelmesiyle oluşan bu yapı taşları, baryon olarak adlandırılan parçacık ailesinin üyeleridir.

Proton ve Nötronun Kütleleri

Elektriksel olarak yüklü olan protonlar iki yukarı kuark ve bir aşağı kuarktan oluşurken yüksüz nötronlar bir yukarı kuark ve iki aşağı kuarktan oluşur. Yapıları farklı olan proton ve nötronun kütleleri de doğal olarak farklıdır.

Atomların kararlı bir yapıya sahip olması nötronların protonlardan daha ağır olmasının sonucudur. Serbest haldeyken kararsız olan nötronlar, beta ışıması yaparak kendilerinden daha hafif olan proton ve elektronlara parçalanır. Ancak protonlar, baryon grubu parçacıkların en küçük kütleli üyeleri oldukları için kararlıdır. Çünkü ışıma yaparak daha küçük kütleli parçacıklara dönüşmeleri mümkün değildir.

Ölçümler nötronun kütlesinin protonunkinden %0,14 daha fazla olduğunu gösteriyor. Eğer bu değer %0,05’ten daha az olsaydı hidrojen atomları ters-beta bozunmasıyla kolaylıkla nötronlara dönüşürdü. Ya da bu değer %0,05’ten biraz daha fazla olsaydı, Büyük Patlama’dan sonra oluşan hidrojen miktarı çok daha az, helyum-4 miktarı ise çok daha fazla olurdu. Dolayısıyla ilk yıldızlar Büyük Patlama’dan sonrakine benzer bir biçimde oluşmazdı. Bunların yanı sıra eğer nötronun kütlesi protonunkinden çok daha büyük olsaydı, nötronlar çok daha hızlı bir biçimde proton ve elektronlara parçalanırdı. Böylece yıldızlardaki çekirdek tepkimeleri ve dolayısıyla ağır atomların sentezlenmesi hayli zorlaşırdı. Kısacası bugün gözlemlediğimiz evren, proton ile nötronun kütleleri arasındaki ufak farkın doğrudan bir sonucudur.

Uluslararası bir araştırma grubu, proton ve nötronun kütleleri arasındaki farkı kuramsal yöntemler kullanarak hesapladı. Kuantum kromodinamiği ve kuantum elektrodinamiğine dayalı bu hesaplar sırasında yeni bir benzetim tekniği de geliştirildi. Bu ve geçmişte yapılan çalışmalar, proton ve nötronların kütlelerinin büyük ölçüde ve Einstein’ın E=mc2 formülüyle uygunluk içinde kuarkların enerjilerinden kaynaklandığını gösteriyor. Esasen elektrik yüklü protonları çevreleyen elektrik alan, protonların kütlesini yüksüz nötronlarınkine göre yaklaşık %1 oranında artırıyor. Ancak kuarklar arasındaki kütle farkı nötronların protonlardan yaklaşık %0,14 daha ağır olmasına neden oluyor. Kuramsal hesaplar yoluyla elde edilen bu sonuçlar, 1972 yılında Harald Fritzsch, Murray Gell-Mann ve Heinrich Leutwyler tarafından geliştirilen ve güçlü etkileşimi açıklayan kuantum kromodinamiği kuramını destekliyor.

Konu
Parçacık Fiziği

paylaş

En Çok Okunan Makaleler

Lise Öğrencileri İçin 2025 Yılı TÜBİTAK Bilim Kamplarına Katılım Başvuruları Başladı!

Duyurular • 02-01-2025

Bilim Genç’e İçerik Hazırlamak İster misiniz?

Duyurular • 12-05-2025

Pestisit Nedir? Pestisitler Zararlı mıdır?

Haberler • 30-04-2025

Kozmik Gezegen Otopsisi: Yıldızına Yaklaşarak Atmosferine Dalan Gezegen

Gökbilim • 29-04-2025

Bilim Genç Kafede Bilim Etkinliği: “Antarktika Hikâyeleri”

Duyurular • 24-04-2025

Gökyüzünde Gezegen Şöleni

Haberler • 25-01-2025

Keçilerin Göz Bebekleri Neden Dikdörtgen Şeklindedir?

Soru - Cevap • 15-02-2025

Astronot Suni Williams Uzay Yürüyüşünde Rekor Kırdı

Haberler • 31-01-2025

Meşhur Matematik Problemi: ‘‘Taşınan Kanepe Problemi’’ Çözüldü

Haberler • 30-01-2025

Anadolu Parsının En Net Görüntüsü Kaydedildi

Haberler • 07-12-2024

Bilim Genç Logo
Tekrardan Hoşgeldiniz!

Bilim Genç’in kozmik derinliklerinde yolculuğa başlamak için giriş yapın.

Bir hesabınız yok mu? Üye olun

Sayfayı Paylaş
Twitter'da paylaş telegram'da paylaş Whatsapp'da paylaş facebook'da paylaş
Bağlantıyı kopyala
baylaş